overig - Europa Expres (2004)
De Europese islam van Tariq Ramadan
Er komt een Europese islam, zegt de Zwitserse filosoof Tariq Ramadan. Een islam die past in het pluralistische Europa en in vreedzame dialoog is met andersdenkenden.
341 x bekeken- Lees ook: Elementen voor de toekomst: zeldzame aardes (De Groene Amsterdammer)
Tariq Ramadan wordt door de één geprezen vanwege de bruggen die hij bouwt, en door de ander gewantrouwd omdat zijn 'Europese islam' niets anders zou zijn dan een 'islamitisch Europa'. Zijn tienduizenden fans onder de jonge moslims in de Franse voorsteden moedigt hij aan om volledig Europees te zijn én trots te zijn op hun geloof. Ramadan: "Er is een stille revolutie gaande. Ik zie het, overal waar ik kom. Moslims hier voelen zich steeds meer cultureel verbonden met het westen. Gecombineerd met een heroriëntatie op de Koran en de andere bronteksten, levert dat voor het eerst een generatie moslims op die zelfbewust geloven en toch een Europese identiteit hebben."
U moedigt ze aan om zich niet minderwaardig te voelen. De islam heeft Europa iets te bieden?
"Ja. Verschillende opvattingen verrijken elkaar altijd. Maar de islam is gebaseerd op een aantal principes, die nog steeds wat te zeggen hebben. Ook in het huidige Europa moet je nadenken of je de consumptiemaatschappij wil volgen of stil wil staan bij de zin van het leven. De islam kan mensen helpen bij het laatste, het biedt spiritualiteit.
En die zingeving botst niet met de westerse waarden?
"Nee, we hebben gemeenschappelijke, universele waarden. Als er conflicten zijn, dan komen die voort uit onbegrip. Misschien zijn er bijvoorbeeld verschillen in onze visie op familie..."
De positie van de vrouw?
"Ja, maar ook dat is geen echt conflict. De islam is net zo goed tegen discriminatie, het heeft alleen een andere kijk op hoe man en vrouw elkaar kunnen aanvullen."
U spoort jongeren aan om niet dogmatisch te zijn, en zich te richten op de principes van hun geloof. Sommigen gaan daardoor echter de radicale weg op. Hoe kan dat worden voorkomen?
"Het is de verantwoordelijkheid van de moslimgemeenschap om jonge moslims toe te rusten voor de westerse samenleving. Maar er is nog te veel slachtoffergevoel en isolatie. Ik bekritiseer mijn eigen achterban dat ze geestelijken van buiten Europa halen, en dat ze eigen scholen bouwen met een kunstmatige atmosfeer die schizofrene jongeren aflevert. Scholen moeten bruggen bouwen en open staan voor anderen."
Wat kan Europa, de ontvangende samenleving, doen?
Het is geen 'ontvangende' samenleving, ten eerste. Ik ben een volwaardig Europees burger, en de Europese maatschappij is onze gezamenlijke maatschappij. Ten tweede, we moeten ruimtes creëren waar we elkaar kunnen vertrouwen, discussies, lokale platforms, enzovoorts, waar je open-minded moslims tegenkomt. Er is nog veel te weinig vertrouwen, ik word er ook keer op keer weer van verdacht de vijfde colonne te zijn."
Niet gek ook. Abu Jahjah spreekt eveneens over een Europese islam en die koppelt dat aan een Arabisch-nationalistische agenda.
"Ja, dat is ingewikkeld, en ik zit niet in zijn kamp. Bedenk dat we in een overgangsperiode zitten. Vermijd reactieve neigingen en ga voor de dialoog. Trap niet in de essentialistische valkuil, niet alle moslims zijn hetzelfde."
Komt er een Europese islam?
Niet iedereen is zo optimistisch als Ramadan over de kansen van een Europese Islam. "De landen van oorsprong zijn te dichtbij", meent arabist Hans Jansen. "Iedereen heeft wel een neef of een oom in Turkije of Marokko en niemand durft daar te ver van af te wijken. De religieuze leiders worden gecontroleerd door de regeringen daar en ze houden elkaar de hand boven het hoofd. In ruil worden daar de theologische dissidenten opgeknoopt. Ik zie die Europese islam nog niet zo gauw ontstaan."
Onderzoeken ondersteunen wel Ramadans waarneming dat het geloof minder afhankelijk wordt van de overgeleverde traditie. Jongeren gaan weer zelf lezen wat er staat en passen het toe op hun eigen normen en waarden. Wordt het daardoor ook radicaler? Arabist Nico Landman: "Dat komt voor. Dat is geen geïmporteerd radicalisme, maar een reactie op de sociale problemen hier. Je moet dus niet de religie aanpakken, maar de achterstanden op de arbeidsmarkt en in het onderwijs."
Daarbij rust de eigen gemeenschap haar jeugd vaak niet goed toe, vindt met Tariq Ramadan ook Yassin Hartog van Islam en Burgerschap. "Jonge moslims in Europa zijn zoekende, maar in hun moskeeën moeten ze luisteren naar een of andere ingevlogen imam, zoals El Moumni, die niet weet hoe de hazen lopen." Wat is de oplossing hiertegen? "Exposure, de verschillende werelden in contact brengen. De discussie aangaan met andersdenkenden."
Die discussie is niet makkelijk. Voor beide partijen niet. Want de islam mag dan wel zeer divers zijn, en meestal vreedzaam, er is volgens velen wel degelijk een spanningsveld tussen westerse waarden en het conservatisme van veel moslims. "Hirsi Ali heeft wel een punt", zegt Landman. "We kunnen wel met z'n allen hopen dat moslims allemaal liberaal worden, maar dat is niet aan ons. Sommigen zijn dat niet."
"Conservatisme is niet gevaarlijk, maar wel lastig", aldus historicus Thomas von der Dunk. "Dan praat je over integratie. Dat is iets anders dan het uit je hoofd leren van de grondwet. Dat is vallen en opstaan, door ervaring. Wij kunnen alleen maar helpen een gevoel van uitsluiting te voorkomen en niet gaan discussiëren over de hoogte van de minaret." Een open, Europese islam zou dit proces kunnen helpen. "Maar ik weet niet of het er van komt", vraagt moslima en Jonge Democraat Salima Belhaj zich af. "Door de polarisatie van de laatste tijd zijn we nog verder terug dan eerst. Maar ik vind het heel goed dat Ramadan ernaar blijft streven."
Gerelateerde artikelen
- Europa spoort niet (VPRO Gids)
- Verstrikt in het Servische moeras (De Groene Amsterdammer)
- We willen wel verduurzamen, maar kán het ook? (De Groene Amsterdammer)
- Elementen voor de toekomst: zeldzame aardes (De Groene Amsterdammer)
- De grenzen worden steeds slimmer (De Groene Amsterdammer)
Gebruikte Tags: europa, islam
Sommigen proberen ons wijs te maken dat een Europese, verlichte Islam die onze Europese waarden en normen omarmt en belijdt, in de maak is. Hoe naïef kan men zijn om te geloven dat dit mogelijk zou zijn. Een Europese, verlichte Islam is een utopie, letterlijk en figuurlijk een sprookje van Duizend-en-een nacht.Er komt geen Europese versie van Islam, omdat er geen Europese Koran kan bestaan. Er is maar een Koran, onveranderlijk en zogezegd door Allah geschreven, waarin geen enkele moslim iets mag wijzigen!Meerdere interpretaties van de Koran zijn onmogelijk en ook niet toegestaan.Iedere geloofsgenoot, die niet ieder woord van Allah, dus de hele Koran, letterlijk accepteert, geen echte moslim is, en feitelijk een afvallige die de doodstraf verdient…
Max - 27-06-’18 21:39