Dodendans
in: VPRO Gids 40 (1 oktober 2022)
Er komt tegenwoordig bijna elke week wel een crisis bij: energiecrisis, stikstofcrisis, klimaatcrisis, asielcrisis, kabinetscrisis, en dan hebben we het nog niet eens over oorlogen en hongersnoden verder weg. We leven in crisistijd. Maar het is een modern fenomeen om de problemen in dit aardse tranendal te zien als crises die je moet oplossen, vertelt geschiedkundige Beatrice de Graaf. Zij schreef dit jaar het essay van de Maand van de Geschiedenis, over crisis en crisisgevoel.
Totalitair denken is niet iets van vroeger, zegt de Vlaamse psycholoog Mattias Desmet. Juist in het vrije Westen smachten we naar controle en autoriteit. ‘Tijdens de pandemie volgde de meerderheid kritiekloos, critici werden belachelijk gemaakt.’
De Kazachse Sayragul Sauytbay doet in De kroongetuige verslag van haar ervaringen in een Chinees ‘heropvoedingskamp’. In een videogesprek spreekt ze van genocide op Oeigoeren en Kazachen. ‘Bijna niemand komt terug uit de doodskampen.’
De Zuid-Afrikaanse auteur en historicus Dan Sleigh is een kenner van de koloniale tijd. Zijn roman 1795 – over de ondergang van de Hollandse Kaapkolonie – is nu ook verkrijgbaar in een Nederlandse vertaling. ‘De leiders hebben de boel verraden.’
Internetgoeroe en mediaprofessor Douglas Rushkoff voert campagne tegen het technokapitalisme van Silicon Valley. Team Human, heet zijn project. Als we niet oppassen, gaan we steeds meer lijken op de algoritmes die ze van ons maken.
Dankzij de groeiende Chinese economie zou de renminbi wel eens de nieuwe wereldreservemunt kunnen worden. Dat baart journalist Maarten Schinkel zorgen. ‘China krijgt dan heel veel invloed, terwijl het geen democratie is.'
Het leek zo eenvoudig. Geef mensen vrije verkiezingen en dictators verdwijnen. Maar zo simpel werkt de wereld niet. Turken, Brazilianen, Russen, Indiërs, Hongaren, Amerikanen: ze vallen massaal voor sterke mannen die democratie vooral zien als middel tot macht.
De Engelse schrijver en voormalig activist Paul Kingsnorth heeft het opgegeven de aarde te redden. Valse hoop, zegt hij. ‘Ik wil weer naar de aarde luisteren.’
Het duurt niet lang meer voordat de prijs van duurzame energie onder de prijs van olie en gas zal duiken. Dat zeggen verschillende experts in de komende uitzending van Tegenlicht. Een voorproefje van deze revolutie is te zien in Marokko, dat onlangs de grootste zonnewarmtecentrale ter wereld opende.
Met een oud-FBI-agent, een Turkse IS-gijzelaar en een Libanese diplomaat gaat VPRO Tegenlicht na wat dient te gebeuren om meer geweld in het Midden-Oosten te voorkomen. Seculiere staten graag, in plaats van Syrië en Irak.
