VPRO Gids (januari 2006)
Hoe sla je insecten van je af?
"Het is verboden wat ik nu doe. Ik mag eigenlijk niet laten lezen wat ik heb opgeschreven, als tolk voor asielzoekers en illegalen. Maar ik kan het niet langer voor me houden. Nederlanders moesten eens weten hoe hun overheid de eigen regels schendt, en met illegalen omgaat." De tolk verhaalt.
147 x bekeken- Lees ook: Een blanke illegaal (Trouw)
De brand in het cellencomplex in Schiphol-Oost, waarbij elf illegalen het leven lieten, woedt nog na in de media. Zijn de brandveiligheidseisen niet nagevolgd? Wat was de rol van de bewakers? En van de gedetineerden? Vragen die in principe los staan van een veel fundamentelere kwestie: Wat mag je allemaal doen om van illegalen af te komen? Anton van Kalmthout, hoogleraar vreemdelingenrecht in Tilburg, windt er geen doekjes om: "We zien illegalen als insecten, die je zo gauw mogelijk van je af moet slaan."
"In een park in Den Haag leeft een Afghaans gezin met twee kinderen", vertelt Seyed, Iraanse tolk bij het tolkencentrum, ernstig. "Ze zijn afgewezen maar kunnen niet terug. Een conciërge van een sportzaal laat ze 's nachts slapen in de doucheruimte. 's Ochtends moeten ze meteen weer naar buiten." Seyed kent veel van dit soort verhalen. Te veel.
Wie niet kan worden uitgezet, staat op straat, of wordt (soms tijdelijk) gedetineerd in één van de 2100 cellen. Die zijn te vinden in gesloten inrichtingen in Tilburg of Ter Apel, en in Schiphol-Oost, vliegveld Zestienhoven, Kamp Zeist, en nog een paar kleinere centra.
Naast Seyed zit Ahmat, een Afghaan van een jaar of 35. Hij is vier jaar geleden uit Afghanistan naar Nederland gevlucht, maar is hier na vier jaar wachten afgewezen. Zijn broer is vermoord door de Taliban, zijn moeder is gevlucht naar Iran en zijn vrouw en kinderen zijn op de vlucht vermoord. Hij wil niet vrijwillig terug, en omdat de Afghaanse ambassade ook niet voor papieren zorgt, lukt het Nederland niet om hem uit te zetten. "Ik haalde nog gewoon mijn wekelijkse stempel in asielzoekerscentrum Crailo. Toen werd ik opgepakt. Ik mocht niet eens mijn medicijnen meenemen."
Sobere opvang
Met Ahmat zijn we weer terug in het uitzetcentrum van Schiphol-Oost. "Sober", is het devies, en Ahmats verhaal bewijst dat dat inderdaad het geval is. Een hel. "Ik kreeg geen frisse lucht, en maar één keer per dag eten. Ik moest vier uur wachten op een paracetamol. Ik wilde mijn medicijnen, maar ik kreeg vier dagen niks. Toen ik het koud had, moest ik twee weken wachten op een deken. Hash kan je trouwens wel kopen, bij het personeel. Als je een grote mond hebt, word je in de isoleercel gestopt, zonder kleren, met vier camera's. Naakt in een cel, omdat je een grote mond hebt! Het is echt vreselijk."
"Ze zetten mij in de gevangenis van Schiphol, bij een Colombiaanse bolletjesslikker in de cel. Maar ik had niets misdaan, alleen vier jaar lang op het antwoord gewacht."
Volgens Van Kalmthout vervaagt de grens tussen illegaal en crimineel. "Strafmaatregelen zijn niet onwettig in Nederland, sobere opvang evenmin. Het regime is op Schiphol niet anders dan alle penitentiaire centra waar zwaar veroordeelden zitten. Er is één maar: illegaal zijn is geen misdaad. Je hoeft niets op je kerfstok te hebben. Behalve dan naar Nederland vluchten."
Ahmat: "Ik heb 48 dagen in Schiphol-Oost gezeten. Eén man deed een poging tot zelfmoord. Maar de bewaking kwam niet. Pas toen er bloed onder de deur vandaan kwam en we met z'n allen, 80 of 90 mensen, op de deuren gingen bonzen, werd de ambulance gebeld. We hebben er niets meer over gehoord."
"Ik wilde Irene bellen, een vriendin van mij, maar er er is maar één telefoon voor 80 à 90 mensen en die mag maar één uur per dag worden gebruikt. Er is altijd ruzie." Irene zelf is heel erg boos. "We hebben een keer een bijbel opgestuurd omdat hij gelovig is, een pen, en een keer geld. Allemaal nooit aangekomen. We hebben bij het afdelingshoofd geklaagd over dat geval met die medicijnen, het eten en die deken, en hij kon de feiten bevestigen. Maar het enige wat er gebeurde is dat Ahmat ineens werd vrijgelaten. Zonder uitzettingspapieren, gewoon op straat! We werden te lastig." Ahmat: "Ze zeiden eerst nog dat ik zou worden overgeplaatst. Maar dat was een grapje van ze."
Men went eraan
Van Kalmthout: "Er is een beklagregeling. Ik ben voorzitter van de klachtencommissie in Tilburg. Maar de procedure duurt een maand, dus daar kunnen illegalen soms geen gebruik van maken. Er zijn ook gaten in de regelgeving. Illegalen die worden vervoerd van Tilburg naar Schiphol komen soms toegetakeld aan. Er is geen commissie die daar een oordeel over kan vellen."
Wilde verhalen? Schrijnende gevallen? Of is dit normaal? "Tja, men went eraan, hè", zegt Frans-Willem Verbaas, werkzaam op een advocatenkantoor, en schrijver van het recent verschenen boekje "Er is thans geen grond ...". "Net als die kooien, waar illegalen mogen luchten, in het centrum in Rotterdam. Een dierentuin ziet er beter uit. Ik denk toch dat het vooral een kwestie is van geld."
En dit mag allemaal in Nederland? Niet volgens het mensenrechtenverdrag, zegt Van Kalmthout. "Maar die zijn te vaag geformuleerd om het hard te kunnen maken. Duidelijker druist het in tegen de gevangenisregels van de EU en van de Raad van Europa. Dat zijn echter maar richtlijnen." Alles met één doel: voorkomen dat er meer insecten op ons af komen.
De meeste namen en tijdstippen in dit artikel zijn om privacyredenen gewijzigd.
Reactie van het Ministerie
Het Ministerie van Justitie geeft geen commentaar op anonieme gevallen. "We weten dat asielzoekers zich in een moeilijke situatie bevinden. Maar al het personeel dat betrokken is bij de opvang, zet zich heel hard voor hen in en richt zich op hun toekomst, hetzij in Nederland, hetzij in het land van herkomst. En de de rechten van gedetineerden, zoals neergelegd in internationale verdragen en in de Europese richtlijnen, worden altijd gerespecteerd."
Verhalen van de tolk
Het is verboden wat ik nu doe. Ik mag eigenlijk niet laten lezen wat ik heb opgeschreven, als tolk voor asielzoekers en illegalen. Maar ik kan het niet langer voor me houden. Nederlanders moesten eens weten hoe hun overheid de eigen regels schendt, en met illegalen omgaat. Iedere dag hoor ik de verhalen. Ik heb alle informatie aan Netwerk gegeven, maar die hebben niets meer laten horen. Ik zit bijna overspannen thuis. (Seyed, Iraanse tolk)
Donderdag 28 april, aanmeldcentrum Schiphol. Maryam, Afghaanse vrouw van 70. Haar man is vermoord, twee zonen zijn overleden en drie zonen zijn vermist. Eén zoon zit met z'n kinderen in Denemarken en daar wilde ze heen. Is hier direct uitgeprocedeerd, maar de Afghaanse regering neemt haar niet aan. Ik weet niet waar ze nu is.
Vrijdag 15 april, gesprek bij advocaat. Lena, Iraanse. Is depressief, heeft de hele week haar medicijnen niet gekregen. Zat eerst in Engeland, kreeg daar tijdelijk een woning en haar kinderen gingen naar school, maar is uitgezet naar Nederland. Is in het gesloten aanmeldcentrum gezet op Schiphol. Zit al een week lang met 20 mannen in een wachtkamer, van negen tot vijf. Krijgt daar niets te eten. Haar twee kinderen ook niet. Ze heeft gezegd dat het gevaarlijk is als ze geen medicijnen krijgt. Heeft twee dagen geleden een verpleegster aangevallen en op de grond geduwd. Is opgepakt door agenten. Heeft vandaag voor het eerst haar medicijnen gekregen.
Woensdag 25 mei, Uitzetcentrum Schiphol, gesprek met advocaat. Mirzah, Afghaan. Zit sinds 17 januari in de "gevangenis", waarschijnlijk dit centrum. Is een paar keer op "beestachtige" manier behandeld. Hij is vijf dagen lang vastgebonden geweest. Vier agenten brachten hem daarna geblinddoekt naar een vliegtuig om hem uit te zetten. Kreeg klappen op zijn neus en de agenten stonden op zijn gewonde been. Zijn vader is vermoord door de Mujahedeen. Zijn moeder is verdronken op de vlucht naar Turkije. Daarom was hij naar Nederland gekomen.
Vrijdag 25 februari, 14.20u. Gesprek met Vluchtelingenwerk, grenshospitium Schiphol. Iraniër op leeftijd. Beweert dat autoriteiten opzettelijk scheermesjes toelaten. Er zijn drie zelfmoorden geweest, en meer pogingen.
Gerelateerde artikelen
- Nederland volledig vegan: het kán (De Groene Amsterdammer)
- Docu: Vlucht uit Noord-Korea (VPRO Gids)
- Verstrikt in het Servische moeras (De Groene Amsterdammer)
- Poor People Don’t Need Help (overig, English)
- Het goede nieuws van een gemeenschap (overig)
Gebruikte Tags: recht, vluchtelingen