Trouw (7 maart 2011)
Herkomst Libische wapens pijnlijk voor Europa
Stuk voor stuk verklaarden de Europese leiders vorige week plechtig dat de Libische leider Gadhafi kan fluiten naar nieuwe wapens, nu hij ze blijkt in te zetten tegen zijn eigen bevolking. Zijn repressie was echter jarenlang geen bezwaar voor de EU om hem wapens te verkopen.
- Lees ook: Hou van mij, dan zuig ik je leeg (Nederlands Dagblad)
Heel Europa profiteerde van het einde van het wapenembargo tegen Libië in 2004, vooral Italië, maar ook Frankrijk en Engeland. "Natuurlijk wisten ze met wie ze van doen hadden", zegt Ko Colijn, defensiedeskundige aan instituut Clingendael. "Maar wapenexport wordt gezien als instrument van buitenlandse politiek. Je kunt er iemand mee paaien of onder druk zetten, en dat geeft invloed. Gadhafi werkte actief mee aan de verspreiding van kernwapens. Hij bleek bereid daarmee te stoppen, en zelfs zijn internationale netwerk te helpen oprollen, in ruil voor het einde van het wapenembargo. Een duivels dilemma, maar in 2004 werd hij daarvoor gefêteerd."
Frank Slijper van de Campagne tegen Wapenhandel ziet niet in waarom dictators met wapens moeten worden gepacificeerd. "Er was meer aan de hand. Men was in die tijd vooral bezorgd om de stroom migranten. Vooral Italië wilde dat Libië hulp kreeg in de vorm van een kustwacht en nachtzichtapparatuur. In dat voetspoor volgde de rest van de wapenmarkt vanzelf, van traangasgranaten tot aan dure Rafale gevechtsvliegtuigen, een order waar Frankrijk op dit moment mee bezig is."
Criteria
EU-lidstaten hebben in een gedragscode afgesproken wapenexporten te toetsen aan acht criteria, zoals het effect op de mensenrechten en op de regionale stabiliteit. De uiteindelijke afweging maken de lidstaten echter zelf - en die valt vaak positief uit, want de commerciële en geopolitieke belangen zijn groot. Na het veroordelen van het gewelddadige optreden van de regimes in onder meer Egypte, Libië en Bahrein, zat de Engelse premier David Cameron vorige week alweer op een grote wapenbeurs in de Verenigde Arabische Emiraten, in gezelschap van de hele top van de Britse wapenindustrie.
Ook Nederland keurt wapenverkopen aan dictaturen niet direct af. "Er wordt wel altijd onderzocht of er een verband bestaat tussen het betreffende wapen en geconstateerde mensenrechtenschendingen", aldus een woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken. "Daarbij gaan we uit van de situatie van dat moment. Het is onmogelijk rekening te houden met alle mogelijke toekomstige ontwikkelingen."
Bahrein
De drijfveer is niet alleen commercieel, zegt Colijn. "Het is vooral geopolitiek. Daarom heeft Nederland in de loop der jaren de halve landmacht aan Egypte verkocht, inclusief duizend pantserrupsvoertuigen en training voor officieren." Ook Bahrein mocht zakendoen met Nederland. Daar kon het leger de straten twee weken geleden effectief schoonvegens met behulp van dezelfde pantservoertuigen. "Met wist toen ook al dat protesten in Bahrein hardhandig werden neergeslagen. Maar het is altijd een mix van belangen en moraal."
Nederland past de Europese criteria relatief netjes toe, vindt Colijn. "Andere landen zijn veel opportunistischer, zoals Frankrijk, voor wie de wapenindustrie jarenlang de grootste exportsector is geweest. Daarom moet er nodig één vergunningensysteem komen."
Arjan El Fassed, Kamerlid voor GroenLinks, wil verder gaan. "De afgelopen weken hebben laten zien wat de consequenties van het Europese wapenbeleid zijn voor gewone burgers in het Midden-Oosten. Ik wil graag dat we binnen Europa gaan pleiten voor een wapenembargo voor alle dictatoriale regimes in de regio." VVD'er Han ten Broeke meent dat het huidige beleid al redelijk stringent is. "Links moet wel beseffen dat het financiële gevolgen heeft als we ons oude materieel niet meer doorverkopen. Dan kun je niet meer bezuinigen op de krijgsmacht, maar vervolgens wel overal ingrijpen als je ergens leed ziet." Op 16 maart debatteert de Kamer over de kwestie.
Groeimarkt
Het Midden-Oosten en Noord-Afrika worden steeds belangrijker als afzetmarkt voor Europese wapens. In 2009 werd er voor bijna 12 miljard euro verkocht, twee keer zo veel als het jaar ervoor, blijkt uit recente cijfers van de Commissie. Aan Libië werd voor meer dan 340 miljoen euro aan wapendeals goedgekeurd. Dat bestond voor een groot uit deel kleine wapens en technologie om communicatienetwerken mee te storen - wat Gadhafi vorige week goed van pas kwam. Afgelopen weekend kondigde de VN Veiligheidsraad een totaal wapenembargo tegen Libië af.
Gerelateerde artikelen
- Wij weigeren vijanden te zijn (Karavaan der Zotten)
- De leegte van geweld (Karavaan der Zotten)
- Docu: Vlucht uit Noord-Korea (VPRO Gids)
- ‘Onze kernwapens zijn niet defensief bedoeld’ (De Groene Amsterdammer)
- Following Jesus in Wartime (English, overig)
Gebruikte Tags: dictatuur, middenoosten, wapenhandel