Trouw (23 november 2010)
Europa levert iedereen wapens
Als het om wapenexport gaat, leggen de Europese criteria het vaak af tegen economische en politieke belangen van de lidstaten. Dat blijkt uit een zwartboek dat Europese maatschappelijke organisaties vandaag publiceren.
136 x bekeken- Lees ook: Meer openheid omstreden beleggingen banken (De Pers)
(De eerste helft van dit artikel verscheen op de voorpagina van Trouw)
Mocht de Venezolaanse president Hugo Chávez op een dag besluiten dat de Nederlandse Antillen van hem zijn, dan kan hij ze bedreigen met geavanceerde radar- en aanvalssystemen uit Hengelo. Het Nederlandse Thales installeert die voor 320 miljoen euro op acht schepen, klaar voor verzending naar Zuid-Amerika. Deze deal had nooit mogen plaatsvinden, staat in het rapport Rhetoric or constraint, opgesteld door An Vranckx, hoogleraar aan de Universiteit van Gent, en tot stand gekomen met steun van het Belgische ministerie van buitenlandse zaken en enkele niet-gouvermentele organisaties.
Zij bespreken in het rapport een aantal wapenleveranties die voeding kunnen geven aan conflict, een gevaar kunnen vormen voor de mensenrechten of tot stand zijn gekomen door middel van corruptie.
Vranckx noemt de levering aan Venezuela "een lelijke zaak". Het Gemeenschappelijke Standpunt van de EU eist dat wapendeals de regionale stabiliteit niet in gevaar mogen brengen. "Venezuela vaart echter openlijk een agressieve koers. Dat was misschien nog niet zo helder toen de deal werd gesloten, maar de vergunning is drie keer verlengd. Er zijn allerlei kansen geweest om terug te krabbelen. Keer op keer zijn de belangen van het bedrijf vooropgezet. Nederland is vaak een goede leerling, maar wanneer er veel geld te rapen valt, wegen de regels lichter."
De woordvoerders van de ministeries van buitenlandse zaken en economische zaken laten weten dat er inderdaad zorgen zijn om de koers van Venezuela en dat er sinds vorig jaar geen vergunningen meer worden verleend. Nederland wil echter een betrouwbare partner van het bedrijfsleven zijn en heeft daarom lopende vergunningen wel verlengd. Die voldeden overigens aan de criteria, aldus het ministerie.
Nederland, betrouwbaar wapenleverancier
(Het onderstaande deel verscheen op de buitenlandpagina van Trouw)
De EU eist bij wapenexporten dat deze de regionale stabiliteit niet in gevaar brengen. Toch levert Nederland wapens aan Venezuela.
Woordvoerders van Buitenlandse Zaken en Economische Zaken erkennen dat er zorgen zijn om de koers van Venezuela. Sinds vorig jaar worden geen vergunningen meer verleend voor wapenexport naar dat land.
Maar omdat Nederland een betrouwbare partner van het bedrijfsleven wil zijn, heeft het lopende vergunningen wel verlengd. Die voldeden overigens wel aan de criteria, aldus het ministerie.
In een vandaag gepubliceerd zwartboek over de Europese wapenuitvoer wordt kritiek geuit op de manier waarop de 27 lidstaten van de EU hun eigen regels opzij schuiven als zij defensiematerieel kunnen verkopen.
An Vranckx, redacteur van het zwartboek, wijst op nog een Nederlandse deal die volgens haar twijfelachtig is. Het gaat om de levering van scheepswerf De Schelde aan Marokko van drie Sigma-fregatten, met elektronica van Thales, het bedrijf dat ook aan Venezuela wapens levert. De order van 555 miljoen euro vormt maar een tiende van het boodschappenlijstje van het Marokkaanse leger om zijn materieel uit te breiden - deels betaald door Saoedi-Arabië. Een zware last op de begroting voor een land met een analfabetisme van bijna 50 procent, dat slecht scoort als het gaat om mensenrechten. Daarmee is verkoop van wapens aan dit land in strijd met de EU-criteria. "De richtlijnen schrijven voor dat militaire aankopen sociaal-economische ontwikkeling niet mogen verdrukken. Alles wijst erop dat dit in Marokko wel het geval is."
De beide Nederlandse ministeries van EZ en BZ zijn het daar niet mee eens. "Er is uitgebreid getoetst. Marokko spant zich in de armoede te verminderen. Dan is het aan Marokko om zelf te bepalen welke goederen het nodig heeft voor de legitieme ambitie het leger te moderniseren."
"Marokko geldt als strategische Navo-partner, vooral bij de bestrijding van piraterij en illegale immigratie", zegt An Vranckx van de Universiteit van Gent. "Maar zelfs mensen uit de industrie geven toe dat kleinere schepen veel functioneler zijn voor die taak. Nederland heeft zich ingespannen om het allerduurste spul te slijten. En dat in een land dat de Westelijke Sahara bezet en bovendien verwikkeld is in een wapenwedloop met de buurlanden."
Mat Herben, voormalig Kamerlid en nu adviseur voor de NIDV, de belangenbehartiger van de defensie-industrie in Nederland, stoort zich buitengewoon aan dit soort kritiek. "We zijn in Nederland al heel streng. We zitten in een competitieve markt, en als wij het niet doen, gaat de order ergens anders heen. Wij hoeven niet op de stoel van Marokko te zitten. Bovendien hebben we het hier over schepen om piraterij tegen te gaan. De echte schendingen van mensenrechten vinden plaats met vuurwapens, die uit Wallonië komen, of uit het Oostblok. Daar zouden journalisten zich druk om moeten maken."
Zesde plaats
Volgens het Zweedse onderzoeksbureau Sipri was Nederland de afgelopen tien jaar de op vijf na grootste wapenexporteur ter wereld. In 2009 bedroeg de exportwaarde 1,41 miljard euro.
Of daarbij goed aan de criteria wordt voldaan, heeft de eigen Inspectie Ontwikkelingssamenwerking en Beleidsevaluatie vorig jaar zelf onderzocht. De exportcontrole is over het algemeen degelijk, concludeerde het rapport, maar afwegingen op sommige criteria zijn niet duidelijk en transparant genoeg. De evaluatie werd door de Kamer begin 2010 op de lijst controversiële onderwerpen gezet en is daardoor nog niet besproken.
Gerelateerde artikelen
- Circulaire zonnepanelen uit Nederland (De Groene Amsterdammer)
- Europa spoort niet (VPRO Gids)
- ‘Onze kernwapens zijn niet defensief bedoeld’ (De Groene Amsterdammer)
- Following Jesus in Wartime (English, overig)
- Verstrikt in het Servische moeras (De Groene Amsterdammer)
Gebruikte Tags: europa, wapenhandel