Trouw (13 januari 2011)
Gewenst: beveiliger of Rambo?
Nederlandse ex-militairen laten zich in conflictgebieden inhuren als private beveiligers. Het ontbreekt aan controle op deze huurlingen. "Als de export van wapens aan criteria moet voldoen, waarom de export van gewapende diensten dan niet?"
- Lees ook: Zweeds oliebedrijf medeplichtig aan oorlogsmisdaden Soedan, beweren hulporganisaties (Inter Press Service)
Wil je een fabriek bouwen in Afghanistan of ongeschonden tussen Somalische piraten door varen? Bel Marco van Hees en hij regelt de beveiliging. Met zijn bedrijf Specops Company leidt hij oud-militairen op tot private contractors, zzp'ers die zich verhuren voor gewapende diensten in risicogebieden. Hij werkt onder meer in Congo, Irak, Pakistan en Afghanistan.
Bedrijven als dat van Van Hees springen in Nederland als paddestoelen uit de grond, schrijft de Campagne Tegen Wapenhandel deze week in een rapport. In Nederland is gewapende beveiliging verboden, maar niemand controleert wat deze firma's in het buitenland doen.
Van Hees werkte eerst jaren voor defensie, totdat hij ontdekte dat hij als bodyguard in Venezuela veel meer geld kon verdienen. "Mijn ambities waren groter dan in het leger blijven." Hij richtte zijn eigen bedrijf op, dat 59 Nederlandse ex-militairen uitzendt. "We willen dat de neuzen dezelfde kant op staan en dat bereiken we door minimaal twaalf zondagen te trainen en samen op trainingskamp te gaan." Dat gebeurt gedeeltelijk in Servië of Zuid-Afrika, want daar mag je tenminste met scherp oefenen.
Nederlandse private beveiligers op missie in de Golf van Aden
Onder zijn klanten bevinden zich bedrijven, personen, maar ook legers van andere landen. Een van de meest toegankelijke markten is de maritieme sector. "Steeds meer rederijen willen niet meer als tamme eend door piraten worden gepakt. De overheid heeft geen geld om ze te beschermen en daarom vormen bedrijven zoals wij de oplossing. Bij ons geen dertiende maand, pensioengeld of andere verplichtingen. Je betaalt gewoon een dagtarief." Van Hees wil wel wat loslaten over de prijs. "De kosten van een piraterijklus beginnen bij honderdduizend euro. Daar krijg je acht beveiligers voor."
Overigens kan hij ook voor Nederlandse reders wel iets betekenen: "We beschikken over bewapende patrouilleboten die onder Zuid-Afrikaanse vlag varen. Daarmee kunnen we het Nederlandse verbod omzeilen."
Eén op één
De private militaire en veiligheidssector is booming, vooral in Engeland en Amerika. In Irak loopt er voor iedere soldaat naar schatting één private contractor rond. Ook Nederland leunde in Uruzgan sterk op private beveiligers. Het is volgens de wet op Wapens en Munitie voor particulieren verboden om gebruik te maken van gewapende beveiliging, maar vanuit Nederland aanbieden is geen probleem.
"Steeds meer bedrijven springen daarop in", zegt Mark Akkerman van de Campagne tegen Wapenhandel. "Het varieert van schietcursussen in Israël tot gewapende beveiliging in conflictgebieden. Op internet, via sites als LinkedIn en discussiefora hebben we er zo al meer dan twintig gevonden, waaronder een aantal nieuwe. Dat is nog uitgezonderd buitenlandse bedrijven die Nederlanders ronselen."
"Je moet ze niet over één kam scheren", zegt Van Hees. "Sommige jongens doen zich voor als een soort cowboys. Ik weet het niet, misschien willen ze een leukere vriendin, of meer LinkedIn-contacten, maar wij doen niet mee aan dat Miami Vice-gedoe. Echte veiligheid bied je door conflicten uit de weg te gaan. 'Showing the force' is meestal genoeg om aanvallers op een afstand te houden."
Dat is mooi gezegd, maar bij sommige klussen zul je geweld moeten gebruiken. "Ja, soms loop je in een hinderlaag. In die gevallen houden we ons strikt aan het mandaat en de rechten die we in die situatie hebben. We hebben strakke protocollen. We gaan niet als een gek de vijand te lijf. Daarom noemen we onszelf ook geen militairen, maar beveiligers. We willen niet geassocieerd worden met huurlingen."
Toch kan hij niet ontkennen dat zich onder zijn gelederen mannen zitten die zich wel zo noemen, zoals Robert van As (zie kader), op dit moment namens Specops Company op missie in de Golf van Aden. Hoe hij zich verder aanbiedt, mag hij zelf weten, vindt Van Hees.
Rambo's
"Het zijn natuurlijk gewoon huurlingen", zegt Henri L'Honoré Naber, bestuurslid van de Nederlandse Vereniging van Kapiteins ter Koopvaardij. "Ze doen zich allemaal betrouwbaar voor, maar uiteindelijk dragen deze rambo's bij aan een spiraal van geweld in risicovolle regio's. Het is niet voor niets dat de landen rond de straat van Malakka het bedrijf Blackwater een paar jaar geleden de toegang tot de regio ontzegden."
L'Honore Naber kan alleen over de zeevaart spreken. "Uiteindelijk is het de kapitein die verantwoordelijk en aansprakelijk is wanneer er geschoten wordt. Maar die is niet opgeleid om daarover te oordelen. Hij moet erop kunnen vertrouwen dat de beveiliger een overheid achter zich heeft en volgens een duidelijk mandaat handelt. Dat kan alleen het Korps Mariniers bieden." Dat is peperduur, realiseert hij zich. Daarom heeft hij een eigen adviesbureau om reders te helpen met altenatieven. "Denk bijvoorbeeld aan waterkanonnen, of dunne lijnen waar de motor van speedbootjes van piraten in verstrikt raken. Dat is nog goedkoper ook."
Ook volgens Akkerman is het het beste om volledig af te zien van private contractors. "Maar omdat ze er nu eenmaal zijn, verdienen alle pogingen tot regulering steun. Als de export van wapens aan criteria moet voldoen, waarom de export van gewapende diensten dan niet? De wet op strategische diensten, die in 2011 wordt besproken, zou een aanknopingspunt kunnen zijn."
Een bepaalde mate van regulering zou Van Hees alleen maar verwelkomen. Met een officiële screening kan hij tenminste bewijzen dat hij niet behoort tot de club rambo's met losse handjes. "Het liefst zouden we gewoon een accreditatieproces van Buitenlandse Zaken willen doorlopen. Geef private contractors maar een duidelijk mandaat. Dan vallen de thrill seekers direct door de mand." Dat het grote geld dan legaal kan gaan binnenstromen, ach, dat is ook niet verkeerd.
AIV-advies
Het grote probleem met private contractors is de verantwoordelijkheid, schreef de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) drie jaar geleden in een rapport aan de regering over de inzet van private contractors door het leger. Wie neemt de verantwoordelijkheid als contractanten een misdaad begaan, of zelf slachtoffer worden? Ze vallen niet onder het Nederlands recht, als ze niet zelf Nederlander zijn. In Afghanistan genieten lokale beveiligers immuniteit. Dit kan leiden tot straffeloosheid. Daarom adviseerde de AIV om private contractors zo ver mogelijk van de militaire kerntaken te houden en strikte criteria in acht te nemen, om te voorkomen dat het geweldsmonopolie van de overheid wordt uitgehold.
Vanmiddag komt de AIV met een nieuw advies aan de regering, nu over de inzet van gewapende private contractors door reders die zich willen beveiligen tegen piraten. "In principe is het tegen de wet," zegt Mark Waanders, de opsteller van het rapport, "maar we moeten erkennen dat reders soms geen alternatief zien en het toch doen. In ons advies zullen we dus een afweging maken tussen verbieden of reguleren."
Diensten die Nederlanders in het buitenland aanbieden, komen in het rapport niet aan de orde.
Your risk is our business
Verreweg de meeste bedrijven zijn gevestigd in de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk, maar de markt in Nederland is in beroering, schrijft de Campagne tegen Wapenhandel in haar rapport "De nieuwe huurling". Daaronder vallen ook gewapende diensten zoals schiettrainingen en gevechtscursussen. Zo biedt Longmoor Benelux, geleid door drie Nederlandse oud-militairen, dit seizoen als eerste in Nederland de training "Hostile Environment Close Protection" aan. Voor het onderdeel vuurwapengebruik wordt uitgeweken naar Slovenië. Het bedrijf Uri-El Special Security Services leidt mensen onder meer op tot 'air marshall'. De schietcursus wordt gegeven in Israël, door ex-agenten van de Mossad. DSI Holding uit Driebergen, geleid door oud-marinier John Titahena, heeft een hele lijst trainingen in de aanbieding, van 'armed security officers' tot helicoptertrainingen. Het beroept zich daarbij op "ruime ervaring in gewapende conflicten".
Dat is klein bier voor mannen als Melville ten Cate, die met zijn bedrijf ECA Program bezig is een integrale strijdmacht op te zetten, gebaseerd in IJsland, waar legers tegen kunnen oefenen. In augustus 2010 meldde hij dat hij in Wit-Rusland onder meer vijftien gevechtsvliegtuigen op de kop had getikt, al laat zijn twitteraccount sindsdien geen nieuws meer zien.
In de hoek van de beveiliging in conflictgebieden heeft Specops Company concurrentie van bedrijven als Prevent International en het Dordrechtse Daito. Sinds 2008 is op deze markt ook Schütz & Swart actief, opgericht door twee ex-commando's. Dit jaar is daar Executive Risk Consulting bijgekomen, opgericht door luchtmachtkorporaal b.d. Richard van Gils met het motto "Your risk is our business". Specifieke bescherming tegen piraterij wordt geleverd door The Group NLD en ESS&SA, beide geleid door ex-mariniers, waarbij de laatste tevens aanbiedt te helpen in de "strijd met het rechtsstelsel".
Wie een privé-soldaat nodig heeft, kan terecht bij Koskamp Security, waar Robert van As achter zit die sinds 2007 bereid is om waar ook ter wereld ingezet te worden.
Gerelateerde artikelen
- De leegte van geweld (Karavaan der Zotten)
- Nederland volledig vegan: het kán (De Groene Amsterdammer)
- Docu: Vlucht uit Noord-Korea (VPRO Gids)
- ‘Onze kernwapens zijn niet defensief bedoeld’ (De Groene Amsterdammer)
- Following Jesus in Wartime (English, overig)
Gebruikte Tags: geweld, globalisering, recht, wapenhandel
N.a.v. dit artikel wijdde Editie NL van RTL dezelfde dag nog een item aan het onderwerp, zie http://www.rtl.nl/xl/#/u/4ab790af-1175-4..
Frank - 18-01-’11 17:47