overig - Esta (28 september 2012)

Single en moslima

Steeds meer hoogopgeleide Marokkaanse vrouwen blijven single. Hoe komt dat?

3799 x bekeken

Lees ook: ‘Ik heb het niet gedaan’ (De Groene Amsterdammer)

Het aanbod aan moderne, vrijgezelle moslimmannen die accepteren dat hun aanstaande carrière maakt, is klein. En voor de meeste zoekende hoogopgeleide Nederlands-Marokkaanse vrouwen is een blonde prins op het witte paard het toch ook niet helemaal… Zij willen het liefst iemand die met dezelfde waarden is opgegroeid.

Op een terras in Breda praten drie dames van Marokkaanse komaf in de avondzon over een belangrijke kwestie: de moderne Marokkaanse man. Of beter: het gebrek daaraan.
‘Mijn echtgenoot kwam uit het noorden van Marokko’, zegt Salima (35), werkzaam bij een hogeschool. ‘Hij moest het voor het zeggen hebben. Maar ik ben een echte Rotterdammer, dat ging niet samen.’ Ze kregen een zoontje, maar gingen al snel uit elkaar. Salima staat open voor een nieuwe relatie, maar dat is niet zo makkelijk. ‘De vijver van Marokkaanse mannen die passen bij een modern rollenpatroon, is klein.’
‘Ik hou echt m’n ogen wel open, maar waar zou ik ’m moeten vinden?’, vraagt Sakina (25) uit Bergen op Zoom. Sakina werkt hard, ze is trainee audit bij KPMG, en ze doet ook nog een vervolgopleiding aan de universiteit. ‘Marokkaanse mannen zitten niet te wachten op een vrouw als ik. Als ik ze tegenkom bij het uitgaan, vragen ze meestal of ik niet al naar huis moet.’

Je hoort Sakina niet klagen, zij heeft uiteindelijk een Nederlandse man gevonden. Maar dat is voor de meeste vrouwen niet echt een optie. ‘Ik wil het liefst iemand met dezelfde normen en waarden, een moslim dus, die dezelfde kant opkijkt in het leven’, zegt Soumaya (21), student ondernemingsrecht in Tilburg. En ja, het liefst een Marokkaan. ‘Daar zou ik in elk geval mijn ouders heel erg blij mee maken.’
Zie hier in een notendop de dilemma’s van de moderne Marokkaanse vrouw. Qua opleiding en integratie steken ze met kop en schouders boven de mannen uit, maar daardoor is het wel flink dringen voor de vrouwen op de huwelijksmarkt. En de hele familie kijkt mee.

Niet bij te benen
Het is een bekende trend, zegt Han Entzinger, socioloog aan de Erasmus Universiteit. ‘Uit de statistieken blijkt dat Marokkaanse vrouwen gemiddeld hoger opgeleid zijn dan de mannen. Ze huwen ook steeds later en krijgen minder kinderen. Alle vrouwen noemen dezelfde reden van het uitstel: er zijn niet genoeg mannen die even hoog zijn opgeleid. In een lager opgeleide man hebben ze meestal niet zo veel zin.’ Hetzelfde geldt overigens voor de meeste Nederlandse vrouwen, zegt Entzinger, hoewel onder hen trouwen ‘onder je niveau’ inmiddels al meer geaccepteerd is.
Toch is de werkelijkheid nog wat complexer, vindt Nora Kasrioui. Zij is oprichter van de vrouwenrechtenorganisatie Brood en Rozen, auteur en ontwikkelt trainingen voor het onderwijs. Nora ziet om zich heen een grote verandering onder moslima’s. Er zijn bijvoorbeeld steeds meer ongeregistreerde relaties. ‘Moslima’s die een lat-relatie onderhouden of een Nederlands vriendje hebben waar de familie niets van af weet.’ Die blijven dus buiten de cijfers.

Nora doet sinds kort promotieonderzoek naar de partnerkeuze van moslima’s. Ze wil weten welke afwegingen moslima’s maken en welke argumenten ze daarbij geven. Is het hun hart, hun familie, hun geloof, hun carrière of is er nog iets anders wat een rol speelt bij de partnerkeuze? ‘Ik ga naar veel facetten kijken, waaronder het opleidingsniveau.’
Nora vermoedt dat het niet alleen gaat om opleidingsniveau op zich, maar dat traditie en cultuur ook een rol spelen bij de keuze van een partner. ‘Het is een complex breiwerk.’ Een half jaar geleden schreef ze er een artikel over in De Volkskrant onder de titel Marokkaanse vrouw zoekt blonde prins. Het artikel maakte veel los, zowel bij moslims als bij niet-moslims. ‘Marokkaanse mannen kunnen een deel van de vrouwen niet meer bijbenen’, schreef ze. ‘De hoogopgeleide Marokkaanse vrouw blijft liever alleen dan dat zij een traditionele Marokkaanse man date die hoge hakken, roodgelakte nagels en leggings verbiedt.’ Marokkaanse vrouwen zijn beducht voor een man die ze thuis wil houden. Nora: ‘Zij hebben te veel voor hun vrijheid moeten vechten om die op te geven.’

Traditionele types
Een voorbeeld van een man die helemaal aan het traditionele beeld voldoet, is de vriendelijke Rafiq (niet zijn echte naam). Hij woont in Utrecht en is een jaar of 45. ‘Marokkaanse vrouwen in Nederland zijn eigenwijs en verwend. Dat wil ik niet.’ Rafiq is getrouwd met een jonge vrouw uit de Marokkaanse bergen. Ze zijn stapelverliefd. Hij hoeft haar niet te verbieden alleen naar buiten te gaan, als hij dat al had gewild. Want zij vindt het eng om alleen in de grote stad te zijn, ze blijft liever bij haar pasgeboren baby.
Dan is er de vrijgevochten Latifa (33), ook uit Utrecht, die is als importbruid in Nederland is gekomen, maar intussen alleen leeft met haar zoontje. Ze is fulltime aan het blokken om te voldoen aan de vereisten van een vakopleiding. Niet hoogopgeleid dus, maar wel het type waar Rafiq met zijn ‘eigenwijs’ waarschijnlijk op doelt. ‘Marokkaanse mannen? Die willen allemaal de baas zijn. Die wil ik nooit meer!’

Als de dames op het terras het verhaal van deze twee mensen horen, vinden ze dat Latifa het wel een beetje zwart-wit stelt. ‘Ik kom genoeg leuke Marokkaanse jongens tegen,’ zegt Soumaya, ‘dat is het probleem niet.’ Ook Nora wil de mannen niet over één kam scheren. ‘Er zijn echt wel leuke vrijgevochten Marokkaanse mannen die om op te vreten zijn. Maar wat ik zie en hoor is dat dit niet de dominante norm is.’
‘Wat zonde hè, dat zo’n Rafiq nog nooit een leuke, geëmancipeerde vrouw heeft ontmoet’, vindt Sakina. ‘Die mannen zijn zelf al veel langer vrijgevochten. Het is al helemaal geaccepteerd dat ze kunnen doen wat ze willen. Als een vrouw dan vijftig uur werkt, zoals ik, dan botst dat.’

En een relatie met een Nederlandse man? Nog steeds gaat meer dan 80 procent van de Marokkanen voor een Marokkaanse partner, blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Van de overige 20 procent kiest de helft een andere allochtoon, zodat uiteindelijk maar één op de tien Marokkanen een relatie krijgt met een Nederlandse partner.
‘Ik begrijp het wel, ik vind de gemeenschap waar ik bij hoor ook belangrijk’, zegt Salima. ‘Ik zie het als beschermjas, onze cultuur. Die heeft moeilijke kanten, maar ook mooie kanten die belangrijk voor me zijn. Puur voor mezelf maakt het niet zoveel uit of hij Marokkaans is of niet, ik vind dat liefde een kwestie van gevoel is en dat zou best een bekeerde Nederlandse man kunnen zijn. Maar ik ontkom niet aan mijn familie en mijn cultuur.’

Kwestie van wennen
Daarover kan Sakina meepraten, met pijn in haar hart. Zij werd op haar twintigste verliefd op een Nederlandse man, geen moslim. ‘Ik vond het niet belangrijk dat hij geen zwarte krullen of groene ogen had. Het ging me om de klik. In het begin denk je ook nog: het hoeft niet iets serieus te worden. Maar nu ben ik vijf jaar verder en wil ik hem niet meer kwijt. Ik heb me erbij neergelegd dat hij niet bekeerd is – maar een deel van mijn familie durf ik het nog niet te vertellen. Mijn broers zijn niet het probleem, maar mijn vader, oe... Het gaat om de partner van zijn dochter, dat vindt hij heel belangrijk.’

Sakina is nu op het punt gekomen dat ze het moet gaan vertellen. ‘Binnen nu en een half jaar. Wat ze ermee gaan doen, weet ik niet. Ik heb wel scenario’s in mijn hoofd waar ik liever niet aan denk. Twee jaar geleden dacht ik: het is over met mij. Ik word verstoten. Nu denk ik: ik ben eraan gewend geraakt, zij zullen er ook wel aan wennen.’ Het zou kunnen dat ze willen dat hij zich bekeert, vermoedt ze. ‘Maar dat is aan hem, dat is niet mijn eis. Ik denk dat er voor mijn ouders vooral tijd nodig is.’
De meeste Marokkaanse vriendinnen van Sakina hebben ook een Nederlandse vriend. ‘Een deel van hen heeft het ook nog niet aan de ouders verteld. Een paar wel. Bij de ene werd het geaccepteerd. Een ander heeft het uitgemaakt en een derde heeft het contact met haar familie verbroken. En voor de volledigheid: ik ken ook een Nederlands gezin dat een dochter heeft verstoten omdat ze een Marokkaanse partner kreeg.’

Ik en wij
Volgens Nora speelt het dilemma zich af tegen de achtergrond van een culturele verschuiving. ‘Ik zie een bepaalde groep worstelen met de afweging tussen de eigen levensvisie en de wensen van de familie. Je kunt het een overgang van een wij-cultuur naar een ik-cultuur noemen. Sakina is daar verder in dan veel anderen. Die culturele kwestie maakt relaties veel gecompliceerder. Misschien pikt Mohammed het wel dat je vijftig uur wil werken, maar zijn moeder? Ik kwam een keer een man tegen die zei: ‘Als mijn zus met een Nederlandse man thuiskomt, rijd ik ’m aan.’ Ik vroeg of dat niet een beetje te ver ging. ‘Alles voor de eer!’, zei hij. Ik schrok daar wel van.’’

Salima vertelt dat zij wel zou willen dat ze iets altijd doet omdat ze het zelf wil. ‘Maar ik wil ook rekening houden met mijn ouders, omdat ik weet dat ik ze anders verdriet doe.’ Volgens Soumaya zit het ’m in kleine dingen. ‘Als ik ga shoppen neem ik soms een hoofddoekje mee, voor mijn moeder. En als ik thuis ben, houd ik me aan de kledingvoorschriften door me te bedekken.’ Salima lacht: ‘Ja, dat ideaal van nette kleding, dat is er echt in gerámd!’

Dezelfde nestgeur
Uiteindelijk zou Salima zich best willen laten schaken door een blonde prins op het witte paard – maar net als Soumaya en veel andere moslima’s wil ze wel iemand die haar geloof deelt. ‘Een relatie is al ingewikkeld, laat staan als hij ook nog een andere religie heeft.’ Gaat het haar om het geloof zelf, of om culturele gewoonten? Of is dat niet te scheiden? ‘Misschien niet. Het is niet zo dat ik de Koran heb gelezen. Maar bepaalde waarden daaruit, de humanistische waarde van voor elkaar zorgen, vind ik wel belangrijk.’

Ook veel niet-moslimmannen delen deze waarden. Waarom zijn zij als partner dan toch geen optie voor veel moslima’s? ‘Het is een sociologisch basisgegeven dat mensen nu eenmaal partners kiezen met wie ze veel gemeen hebben’, zegt Marjo Buitelaar van de Rijksuniversiteit Groningen. ‘Vooral ‘nestgeur’ is belangrijk: de vertrouwdheid met waar je vandaan komt. Ook al doe je er zelf misschien niet zoveel meer aan, een man die zelf als moslim is opgegroeid weet wat jij hebt geleerd en beleefd. Je kunt samen terugkijken op een met emoties bekleed verleden.’
Buitelaar deed veel onderzoek onder hoogopgeleide vrouwen van Marokkaanse afkomst en schreef onder meer het boek Van huis uit Marokkaans - Over verweven loyaliteiten van hoogopgeleide migrantendochters. ‘Natuurlijk kan iemand vanuit andere kanalen ook waarden meekrijgen als ‘voor elkaar zorgen’, zegt zij. ‘Maar het is zoveel makkelijker als je beiden aan een half woord genoeg hebt. Dat de ander weet dat vasten in de Ramadan voor jou verwijst naar naastenliefde, geduld en zelfdiscipline, of bidden naar mindfulness, vijf keer per dag even uit de maalstroom stappen. En dat je die waarden ook samen kunt overdragen aan de volgende generatie, als er kinderen komen.’

Viezelevozelen
‘Wat ik hoor en zie, is dat een relatie met een Nederlandse bekeerling voor een kleine groep moslima’s een mooie middenweg is’, zegt Nora. ‘En dan niet zo’n bekeerling die de islam heel benauwend opvat, maar een man die vrijer is en de islam spiritueler beleeft. Dus wat flexibeler is als het gaat om vijf keer bidden of om seksuele moraal.’
Want ook de Marokkaanse vrouwen zijn hierin niet meer zo traditioneel, weet Nora. ‘Moslima’s die een leuke man tegenkomen, willen ook eerst weten of het allemaal wel werkt. Letterlijk en figuurlijk’, grapt ze. ‘Op vakantie gaan, bijvoorbeeld. En ook wat ik maar noem viezelevozelen.’
‘Mijn familie dacht al wel opener over die dingen,’ zegt Sakina, ‘en geen sex voor het huwelijk, dat werkt niet als je vijf jaar verkering hebt. Ik ken trouwens geen enkel Marokkaans stel dat niet met elkaar naar bed gaat.’

Hoe ziet de toekomst eruit? Zou er een tijd komen dat Marokkaanse vrouwen zich niet meer in allerlei bochten hoeven te wringen? Salima weet het nog zo net niet. ‘Mijn neefjes en nichtjes zijn traditioneler dan ik.’
Maar Nora hoopt dat er een soort derde weg ontstaat tussen de ik- en de wij-cultuur. ‘Die hebben volgens mij allebei mooie kanten. Wie weet lukt het vrouwen en hun kinderen om hierin een voorhoede te vormen.’

Gerelateerde artikelen

• Duet met een witte kwikstaart (De Groene Amsterdammer)
• Klimaatfeedback uit de versterker (De Groene Amsterdammer)
• ‘Ik heb het niet gedaan’ (De Groene Amsterdammer)
• Als seks wordt uitgekleed (overig)
• De tolerante en wrede geschiedenis van Irak (Kijk)

Gebruikte Tags: cultuur, islam

Reageren?

Naam

E-mail (optioneel veld)

URL (optioneel veld)

Reactie

Spamtest: 2 plus 2 is

Reactiemoderatie staat aan op deze site. Dit betekent dat je reactie niet zichtbaar zal zijn, tot deze is goedgekeurd door een beheerder.

Persoonlijke info onthouden?
Ja, onthoud mij met een cookie.

Kleine lettertjes: Alle HTML-tags behalve <b> en <i> zullen uit je reactie worden verwijderd. Je maakt links door gewoon een URL of e-mailadres in te typen.

Terug naar www.frankmulder.info