Trouw (7 juli 2018)
Het pornobrein
Pornografie neemt door de digitalisering steeds verslavender vormen aan. Gary Wilson waarschuwt voor funeste gevolgen.
- Lees ook: Kind van de hel (VPRO Gids)
Porno hoort er bij sinds de seksuele revolutie. Het zou onderdeel zijn van onze seksuele bevrijding, en als er al kritiek op geleverd wordt, dan komt die louter uit feministische of christelijke hoek. Maar een breed maatschappelijk debat over porno? Dat is er nauwelijks, al begint er langzaam maar zeker iets te veranderen.
Lees hier het onderzoek voor de Groene Amsterdammer
Breedbandinternet en smartphones maken het mogelijk om te zien wat je wilt, waar je maar wilt, gratis, in alle geuren en kleuren en standen, permanent, in verschillende tabbladen tegelijk, zonder grenzen en zonder eind. Uit onderzoek dat ik voor een artikel in De Groene Amsterdammer deed naar pornogebruik blijkt dat veel seksuologen en relatietherapeuten steeds vaker cliënten zien die hierdoor in relatieproblemen komen of zich zelfs verslaafd voelen. Porno heeft volgens hen wel degelijk negatieve gevolgen.
Ook de wetenschap begint daar achter te komen. Op de Amerikaanse website yourbrainonporn.com worden alle nieuwe wetenschappelijke artikelen over porno op een rij gezet en samengevat. De oprichter van de site, Gary Wilson, heeft zijn inzichten verwerkt in een boek, ‘Your Brain On Porn’, dat zojuist in het Nederlands is verschenen onder de titel ‘Het pornobrein’. Wilson is een van de voormannen van een grote groep internetgebruikers die zichzelf NoFappers noemen, van ‘fap’ dat masturberen betekent. Wilson wordt niet gemotiveerd door een christelijke of feministische moraal, zegt hij. Hij vindt gewoon dat het publiek - net als lang bij roken - niet goed wordt voorgelicht over de negatieve effecten van porno. Porno is slecht voor je brein, kan je verslaafd maken, en ruïneert je seksleven, is zijn stelling, en je kunt er maar beter zo snel mogelijk mee stoppen.
Frank Castelein
Wilson bekijkt porno door de lens van het brein. In ons brein gebeurt van alles als we geprikkeld worden door nieuwigheden. Met name als dit erotische nieuwigheden zijn. Onderzoek bij ratten toont aan hoe dit werkt. Mannetjesratten die worden losgelaten bij een vrouwtje, duiken daar al snel bovenop. Als de daad is geschied, is de grootste aandrang weg. Tenzij er een nieuw vrouwtje in de kooi wordt losgelaten. Dan stort het mannetje zich direct ook op haar. En op alle volgende vrouwtjes. Een rat komt sneller klaar, met meer vruchtbaar sperma, bij erotische nieuwigheden, tot hij uitgeput is.
Oneindige vernieuwing
Dit werkt ook zo bij mensen, legt Wilson uit. Een centrale rol hierbij speelt dopamine in het beloningscentrum van het brein. Dit stofje komt vrij wanneer het natuurlijke verlangen naar voedsel, seks of avontuur wordt geprikkeld. Het is niet de tevredenheid, maar de lust die je dan voelt. Normaliter loopt de dopamine-afgifte weer terug als de stimulans gelijkblijft. Bij een nieuwigheid neemt de hoeveelheid weer toe. En dit is wat internetporno zo verslavend maakt, meer dan sporten of de blootblaadjes van vroeger. Internetporno biedt de kans op oneindige vernieuwing.
Door al die toevoer van dopamine wordt er DeltaFosB aangemaakt. Dat is een stofje dat in feite banen in onze hersenen creëert die steeds eenvoudiger bewandeld kunnen worden. Het systeem wordt steeds sneller getriggerd - een naaktfoto, een advertentie, soms al het dichtslaan van een deur waardoor je weet dat je alleen thuis bent - maar paradoxaal genoeg wordt het steeds moeilijker om opgewonden te raken. En zo heeft de pornokijker in de loop der tijd steeds heftiger en extremer materiaal nodig, schrijft Wilson.
Mensen die porno kijken - en hun partners - houden zichzelf vaak voor dat het puur een fantasie is. ‘Dat willen mannen nu eenmaal’, zeggen sommigen erbij. Het vervelende is dat deze fantasie wel degelijk invloed heeft op het gewone leven. Het wordt voor een doorgewinterde pornokijker steeds moeilijker om opgewonden te raken van een gewone partner van vlees en bloed. Wilson haalt zelfs onderzoek aan waaruit zou blijken dat dit de oorzaak is van toegenomen erectieproblemen bij jonge mannen. Of dat waar is, kan ik niet beoordelen, maar er is wetenschappelijk in elk geval niet meer te ontkomen aan de conclusie dat mensen die vaker porno kijken, minder tevreden zijn over hun seksleven, hun eigenwaarde en hun relaties.
Volkshobby
Het is goed dat iemand de aandacht vestigt op de gevolgen van wat je wel een volkshobby zou kunnen noemen. Rutgers, het kenniscentrum voor seksualiteit, schat dat 71 procent van de mannen en 30 procent van de vrouwen wel eens kijkt. Van alle mannen kijkt 31 procent minstens één keer per week. Onder vrouwen is dat 5 procent.
Wilson spreekt al gauw van verslaving. Psychologen zijn wat terughoudender met de term. Maar dat het compulsief kan worden, staat buiten kijf. Ook in Nederland krijgen steeds meer hulpverleners te maken met cliënten die hun leven negatief beïnvloed zien worden door porno. Maar het kan ook een groot effect hebben op man-vrouwbeelden van mensen, vooral van jongeren. Onderzoekers (onder andere aan de Universiteit van Amsterdam) zien een verband tussen porno kijken en zogenaamde objectificatie van vrouwen. Jongeren die meer porno kijken, onderschrijven vaker stellingen zoals ‘Het is oké als een jongen een meisje alleen maar wil om haar lichaam’. Amerikaanse onderzoekers concludeerden onlangs dat meer dan een derde van de jongens van 14 tot 18 jaar wel eens video’s ziet van een facial (een ejaculatie op het gezicht van een vrouw). Is dat seksuele bevrijding, of is het gewoon een heel ongezonde seksuele voorlichting? Het is goed dat dit debat wordt geopend.
Wilson pakt het wel nogal nerderig aan. Hij wisselt citaten uit wetenschappelijke onderzoeken af met statements van mannen die op online fora uitleggen hoe goed ze zijn geworden in bed sinds ze zijn gestopt met porno. Na een paar bladzijden weten we dat wel. Het gaat niet over de inhoud van de pornofilmpjes en de seksuele verwachtingen die worden gewekt. Het gaat ook niet over de schaamte die leidt tot gevoelens van mislukking die er om schreeuwen weer verdoofd te worden. Het gaat al helemaal niet over relaties, en hoe die kunnen worden verstoord, vaak niet eens door de beelden zelf maar door de leugens van de kijker die niet betrapt wil worden door zijn partner. Het boek gaat puur over de chemie in het brein en over de negatieve gevolgen die dat heeft voor je gevoelsleven en je seksuele plezier.
Brein rebooten
Voor Wilson is porno de oorzaak van alle problemen, en onvermijdelijk is stoppen dan ook de oplossing van alles. Hij noemt dat je brein ‘rebooten’. Hij heeft een heel hoofdstuk met nuttige tips. Seksuologen die ik zelf sprak, vertelden mij juist dat je het vaak beter andersom kunt benaderen. Staar je niet blind op je pornogebruik; als je beter voor jezelf gaat zorgen en aan je eigenwaarde gaat werken, zul je merken dat je porno veel minder nodig hebt om je goed te voelen.
Wie alles wil verklaren aan de hand van chemische processen in het brein, maakt het leven wel heel biologisch, technisch bijna. Aan de andere kant is dat is waarschijnlijk wel de taal van degenen die Wilson wil bereiken: de onhandige jongeman achter zijn scherm, die eigenlijk nog helemaal niet zo goed is in gevoelens en relaties, maar wél luistert als wetenschappers uitleggen dat zijn brein te veel DeltaFosB aanmaakt en hij daar uiteindelijk slechte seks van krijgt.
Gary Wilson
Het Pornobrein
Vert. Edwin Krijgsman. Boom; 201 blz. €21,50
Gerelateerde artikelen
- Een Mercedes op de oprijlaan (De Groene Amsterdammer)
- Nu in de boekhandel: De grote stad, van Jacques Ellul (overig)
- ‘Wie alles doorziet, ziet niets’ (De Groene Amsterdammer)
- Zoeken naar wijsheid in een wereld van data (Trouw)
- 'De bereidheid om kernwapens in te zetten, is groter dan we denken' (Trouw)
Gebruikte Tags: boeken