VPRO Gids (31 januari 2019)
China wil ook een reservemunt
Dankzij de groeiende Chinese economie zou de renminbi wel eens de nieuwe wereldreservemunt kunnen worden. Dat baart journalist Maarten Schinkel zorgen. ‘China krijgt dan heel veel invloed, terwijl het geen democratie is.'
In de Tegenlicht-aflevering ‘De Chinese dollar’ kijkt hij wat er precies gebeurt op de financiële markten in het Oosten. Maar wat is een reservemunt en waarom is dat zo belangrijk?
- Lees ook: Glamourous bikes (overig)
Afgelopen jaar werd in Shanghai de eerste termijnbeurs voor olie geopend – niet in dollars, maar in Chinese renminbi (renminbi is de algemene term voor de valuta; als het om de munt gaat, wordt de naam yuan gebruikt). Dit is een teken aan de wand, zegt Schinkel, economieredacteur bij NRC Handelsblad.
‘Olie wordt altijd verhandeld in dollars. Dat is de wereldwijde reservemunt, de valuta waar de wereld vertrouwen in heeft en die daardoor altijd zijn waarde houdt. Maar als je olie kunt kopen met renminbi, dan betekent dat ook dat er verkopers in de wereld zijn die die munt in hun handen krijgen. En die dat gaan uitgeven.’ Renminbi is trouwens de algemene term voor de valuta, maar als het om de munt gaat, wordt de naam yuan gebruikt. Hoe dan ook: ‘De munt gaat doorsijpelen in het systeem. Ook al is dat nog beperkt, het is wel een symbolische stap. China wil een eigen reservemunt hebben.’
Wie bepaalt wat wel of niet de reservemunt is?
‘Dat doet niemand, dat bepaalt de markt. Als meer mensen gaan handelen met een bepaalde munt, dan zullen overheden daar meer reserves van gaan aanhouden, en hoe meer ze dat doen, des te meer zullen ze die ook gebruiken voor handel. Dat is dus een systeem dat zichzelf versterkt.’
Wat is het voordeel als de wereld jouw munt gebruikt?
‘Als iemand uit Nigeria een Ford wil importeren uit Amerika, dan betaalt hij keihard in dollars. Maar als iemand uit Amerika iets wil importeren uit Nigeria, dan doet hij dat óók in dollars. Die Amerikaan heeft een veel kleiner wisselkoersrisico, want hij rekent af in zijn eigen munt. Je kunt wereldwijd ook betalen in euro’s, yens, of Britse ponden, maar dollar is absoluut de belangrijkste. Een tweede voordeel is dat je internationaal kunt lenen in je eigen valuta, zonder wisselkoersrisico of renterisico. Om het een beetje kort door de bocht uit te drukken: je kunt vrijuit je eigen bankbiljetten drukken.’
Omdat het niet leidt tot inflatie?
‘Ja, de waarde blijft toch wel bestaan. Je kunt dus tot op zekere hoogte straffeloos uitgeven, zonder dat de koers verandert. De VS hebben een overheidstekort van maar liefst zes procent van het bruto binnenlands product. Tijdens een hoogconjuctuur! Dat is ongehoord. Dat kan doordat de VS alles op krediet kunnen kopen, de wereld accepteert dat toch wel. Denk aan de petrodollars. In de jaren zeventig, toen de olieprijzen verveelvoudigden, gingen de VS de olie van Saoedi-Arabië afrekenen in dollars. Die werden uiteindelijk weer besteed of belegd in de VS, waardoor de rente van Amerikaanse banken heel laag bleef. Die hegemonie van de dollar, dat is nu precies waar China iets aan wil doen.’
Omdat ze ook die voordelen willen?
‘Ja, maar ook omdat ze vinden dat dat bij een wereldmacht hoort. Alles in het Chinese beleid is erop gericht om China in het jaar 2049, een eeuw na de revolutie van Mao, weer in zijn oude glorie te herstellen. Dan willen ze een grootmacht zijn, in de handel, met hun leger, in de wetenschap en op cultureel gebied. En tot slot in de financiële wereld. Daar werken ze naartoe. Ze willen dat hun munt een wereldwijde reservemunt is.’
Denk je dat ze erin zullen slagen?
‘Er zijn veel meer Chinezen dan Amerikanen, dus ja, wanneer alle Chinezen een middeninkomen hebben dan zal hun economie twee of drie keer zo groot zijn als de Amerikaanse. Dan wordt het onontkoombaar dat hun munt een dollarachtige rol zal spelen. Ook al zal er nog veel moeten veranderen, want er moet wel aan een paar voorwaarden worden voldaan. Zo moet iedereen in de wereld wel die munt kunnen krijgen. En de Chinese economie zal veel opener moeten worden.’
Toch stelt de renminbi op dit moment nog amper iets voor.
‘In de negentiende eeuw was de Britse pond sterling de reservemunt. Zelfs toen de Amerikaanse economie de Britse voorbijstreefde, rond 1870, bleef dat bestaan. De hele wereldhandel werd afgerekend in ponden. Maar doordat het vertrouwen in de dollar groeide, en door de schokken van de wereldoorlogen en de Grote Depressie, werd de positie van de pond uitgehold. Toch werd de dollar pas in 1944 echt de wereldwijde reservemunt. Het monetaire systeem dat in 1944 in Bretton Woods werd opgetuigd was de laatste stap. Toen werd de wereldeconomie vastgeklonken aan de dollar. We zien nu een zelfde verandering. Stapje voor stapje wil China toewerken naar een reservemunt.’
Is het Chinese systeem niet enorm kwetsbaar? Kijk naar het milieu, de sociale ontwrichting, de corruptie. Gaat zo’n centraal geleide economie niet een keer vastlopen? En blijven mensen dan nog luisteren naar hun leiders?
‘Het is een goede vraag, maar we wachten al jaren op de grote klap en er gebeurt niets. En al gebeurt het, dan nog hoeft dat niet de trend te stoppen. Ook in de VS waren er afschuwelijke recessies, eind negentiende eeuw, waarbij de economie soms met 10 procent kromp. Dat hoort bij opkomende economieën. Als dit politieke bestel blijft bestaan dan zie ik geen echte reden om te twijfelen aan de houdbaarheid van de groei in China.’
Waarom baart die opkomst van China je zorgen?
‘We hebben nu ook een hegemoon in de wereld, de VS, en daar zitten ook kwalijke kanten aan. Maar die hegemoon is wel een vrije democratie. De hegemoon van de toekomst is dat niet. Chinakenners zeggen soms dat China niet is geïnteresseerd in invloed in de wereld, en dan hebben ze het altijd over die admiraal uit de vijftiende eeuw die de wereldzeeën bevoer maar uiteindelijk al zijn plannen in de la moest stoppen. Ik geloof daar niks van. China is wel degelijk heel bewust bezig met het vergroten van de invloed in de wereld. Zie de gebiedsuitbreiding in de Zuid-Chinese Zee. Zie hoe China aast op Taiwan. Zie hoe ze hun culturele waarden exporteren. Zie ook de Nieuwe Zijderoute, het handelsinitiatief dat ze in 2013 hebben gelanceerd.’
Wat is dat voor initiatief?
‘China wil de afzet van zijn producten veiligstellen en de verbindingen in heel Eurazië verbeteren. Daar is hun hele ontwikkelingsstrategie op gericht. Internationaal noemen ze hun initiatief Belt & Road (Gordel en Weg), waarbij ze verschillende regio’s met elkaar willen verbinden. We vergeten het soms, maar we zitten met China op één continent. We zitten aan elkaar vast. China wil het middelpunt worden van dit continent en doet daarvoor enorme investeringen in havens, spoorlijnen, snelwegen, fabrieken en andere infrastructuur, van Zuid-Oost-Azië, via Rusland en het Midden-Oosten naar Europa.’
Meer handel is voor iedereen beter, toch?
‘Het is meer dan alleen handel. Handel gaat altijd samen met culturele invloed. Kijk in Oost-Europa: als China daar investeert, dan is dat bedoeld om de regio los te weken van de EU. En wat moet zo’n Hongaarse regering als de Chinezen naar Boedapest komen en grote investeringen aanbieden? Natuurlijk zegt zo’n regering ja. Van hen uit gezien is dat heel logisch. Zoals een Nederlandse schaatscoach ook ja zegt tegen een mooi gezamenlijk project als ze uit Beijing met een ploeg jonge schaatsers op bezoek komen in Thialf. Dat is heel begrijpelijk, ook al hebben wij geen enkele kans meer tegen al die Chinezen als ze echt op stoom komen in het schaatsen. Het is mooi om van elkaar te leren, en te handelen, ik ben voor een open wereld. Maar de vraag is: is het wederkerig?’
Je denkt van niet.
‘Precies, ik betwijfel dat. De wereld gaat ingrijpend veranderen. China gaat heel veel invloed krijgen. Terwijl het geen democratie is, integendeel, de leider heeft net voor elkaar gekregen dat hij onbeperkt aan de macht mag blijven en hij is begonnen aan een enorme persoonlijkheidscultus. Het is een macht waar ik me wel degelijk zorgen over maak.’
Tegenlicht 3 februari 2019: De Chinese dollar
Gerelateerde artikelen
- Hoe Hollandse zaadbedrijven de wereld veroverden (De Groene Amsterdammer)
- Staan in de wereld van nu (overig)
- Elementen voor de toekomst: terugblik (De Groene Amsterdammer)
- Past kernenergie wel in een duurzame energiemix? (overig)
- Radicale boerenkaas (De Groene Amsterdammer)
Gebruikte Tags: china, economie