De Nieuwe Koers (juli/augustus 2007)
Interview Gabriel Gonsalves
Hij was jezuïet, maar leerde van evangelische christenen een andere Jezus kennen. Gabriel Gonsalves komt op voor de allerarmsten in India, ook al betekent dit dat hij in elkaar wordt geslagen.
191 x bekeken- Lees ook: Net toen het fijne gezinnetje afwezig was (Nederlands Dagblad)
Officieel is het afgeschaft, het kastensysteem in India, maar het zit er diep ingebakken. ,,Een vijfde van de bevolking is kasteloos en moet de vuile klusjes opknappen. Als je van hun water drinkt, word je onrein geacht. Maar wie is er eigenlijk onrein? Degene die de wc vies maakt, of die hem schoonmaakt?" vraagt Gabriel Gonsalves retorisch. Het leven van de vriendelijke, bijna guitige Indiër van 68 staat in het teken van de zwaar gediscrimineerde dalits, de kastelozen. Omdat hij christen is. ,,Ik ontdekte dat God niet een engel werd om de gevallen engelen te redden, maar een mens, om de mensen te redden. God begon onderaan, om de mensen weer het gezicht van God te geven." Dat wilde Gonsalves ook, onderaan beginnen. Hij verhuisde naar het district Champaram, in Bihar, de armste staat van India, om te gaan leven tussen de kastelozen.
Opkomen voor recht
Op het platteland van Bihar trof hij diepe armoede en uitbuiting aan. ,,Het werd mijn missie: hoe kun je mensen het gezicht van God geven als ze nog niet eens een menselijk gezicht hebben? Arbeiders kregen anderhalve roepie per werkdag van 15, 16 uur, en vrouwen kregen de helft. Waarom kregen ze niet het minimumloon van 8,5 roepie? En waarom niet nog meer? Op mijn initiatief richtten we een actienetwerk op met 140 mensen uit zestig verschillende dorpen en we stapten naar de rechter. Toen dat op niets uitliep, organiseerden we strategisch een staking aan het begin van de oogst. Iedereen werd ontslagen, maar het lukte ons om de nieuwe arbeiders ervan te overtuigen mee te doen. Ik werd in elkaar geslagen, maar uiteindelijk steeg het loon naar 8,5 roepie en later zelfs 65 roepie per werkdag van 8 uur. Het verspreidde zich over de hele regio."
Dat is een vorm van militant actievoeren dat we niet direct associëren met het christelijk geloof.
,,Het is volgens mij een onlosmakelijk onderdeel van het christelijk geloof om op te komen voor de armen en machtelozen. Het geschenk dat de Vader ons gaf, was een Zoon die deel werd van de menselijke gemeenschap. De vleesgeworden God werd zelf slachtoffer van onrecht! Het is dus ook de taak van de kerk, het lichaam van Christus, om "vlees te worden" tussen de armen die onderdrukt worden. Dat is namelijk de missie van Jezus. Hij zegt zelf in de synagoge van Nazareth: "De Geest van de Heer heeft mij gezalfd om aan armen het goede nieuws te brengen en om onderdrukten hun vrijheid te geven"(Lukas 4). Jezus greep terug op Jesaja, die voorspelde dat de messias rechtvaardigheid zou komen brengen aan de armen en zieken (Jesaja 61). Ook in Jesaja 10 en 58 kunnen we het lezen: sociale rechtvaardigheid is het bewijs van een goede godsdienst."
En dat is meer dan voor de armen zorgen?
,,Ja, het gaat God er niet om dat je precies, volgens de wet van Leviticus, een vijfde van je geld geeft. Toen Zacheüs Jezus had ontmoet ging hij daar ruim overheen! Het ging hem om het herstellen van het onrecht dat hij de mensen had aangedaan. Als logisch gevolg van zijn ontmoeting met Jezus. De kerk wil dat vaak niet slikken. De landheer in Champaram was christen en hij heeft me geprobeerd te arresteren en te vermoorden. De fotograaf die mijn kop op de foto had gezet voor het opsporingsbevel, was een dienaar van de kerk. De aanklacht luidde: poging tot bekering.
Maar pas als we naast liefdadigheid ook werken aan rechtvaardigheid, kunnen we als gemeente werkelijk bouwen aan de nieuwe hemel en de nieuwe aarde. Er is geen andere optie, de wereld zal op geen enkele andere manier veranderen."
Wij hoeven het koninkrijk toch niet te bouwen? Volgens Jezus moeten we het verkondigen.
,,Natuurlijk, de nieuwe aarde wordt gevestigd door Jezus, niet door ons. Maar wij zijn de takken van het mystieke lichaam van Hem, door ons moet zijn leven stromen. Alle autoriteit is aan ons gegeven. Dat kunnen we lezen in Mattheüs 28: "Mij is alle macht gegeven in de hemel en op de aarde. Ga dus op weg en maak alle volken tot mijn leerlingen". En houd dit voor ogen: Ik ben met jullie, alle dagen, tot aan de voleinding van deze wereld". Wij zijn de takken die zijn leven aan de volken moeten brengen, in zijn autoriteit.
Ik zie de nieuwe hemel en de nieuwe aarde niet als blauwdrukken die we kunnen bewerkstelligen, maar wel als een proces waarnaar we moeten streven. De schepping is een gemengde realiteit, met zowel materie als geest. Wij moeten niet streven naar de dingen die de gevallen natuur van de materie wil, maar naar wat Jezus wil. Dat is leven in de geest van Jezus. En al zal ik het niet in mijn leven bereiken, ik zal ernaar streven, tot ik mijn laatste adem heb uitgeblazen. Aan het einde der tijden zal de nieuwe hemel en de nieuwe aarde komen en zal Jezus terugkomen om het oordeel uit te spreken."
Gerechtigheid
Veel mensen in India geloven dat de oorzaak van armoede bij God ligt, de natuur, het noodlot of karma en dat het enige dat ons te doen staat, is bidden en hulp geven. Gonsalves zet zich daartegen af, net als tegen de moderne verklaring dat armoede door achterlijkheid, overbevolking of landgebrek komt en dat alles vanzelf goed zal komen door modernisering, kapitaal en onderwijs. ,,Ook dat is een mythe, denk ik. India produceert meer dan genoeg graan voor iedereen. Er is ook genoeg geld. Vijf jaar geleden heeft de regering kapitalen gespendeerd aan drie nucleaire testen. Tegelijkertijd blijft, met alle economische groei van de laatste jaren, het percentage armen constant. De visie werkt niet. Bovendien geloven zij in de waarden van privé-bezit, competitie en persoonlijke winst - door deze dingen zal het voor iedereen beter worden - maar dat zijn geen christelijke waarden. Jezus zei niet: "Zorg dat je voorloopt op je naaste". Hij zei: "Heb je naaste lief en acht hem uitnemender dan jezelf". Competitie klinkt effectief, maar een dalit-jongen zal nooit beter presteren dan iemand anders, wanneer hij moet studeren zonder licht, met een buffel, drie varkens en twee broertjes in zijn kamer."
Wat is uw alternatief dan?
,,Een christelijke visie erkent dat armoede in de geschiedenis is ontstaan door de gevallen menselijke natuur. En dat onderontwikkeling dus geworteld is in de economische, politieke, sociale, religieuze en culturele structuur. We moeten niet alleen de armen helpen om bij de club te komen, maar we hebben een verandering in structuur nodig en een verandering in de waarden waaruit we leven. Dat is niet aan mensen op te leggen, maar we moeten wel op een creatieve manier in actie komen tegen die onrechtvaardige structuren. Door mensen toegang te bieden tot informatie, door mensen bewust te maken van hun positie en zich te helpen organiseren. De christelijke waarden die hierbij horen, zijn: gelijkheid, delen, samenwerking en een combinatie van privé- en sociaal bezit. In Handelingen 2 en 4 lees je hoe de christenen één waren in hart en ziel, elkaar het onderwijs van Jezus gaven en alles gemeenschappelijk hadden in een geest van eenvoud en vol vreugde. Die waarden gaan recht in tegen het systeem van deze wereld."
Systeemkritiek
U spreekt veel over "het systeem". Dat klinkt heel abstract.
,,Voor mij is het heel concreet. Op een dag kwam er iemand naar me toe en vroeg of Gabriel Gonsalves in de buurt was. Hij bleek gestuurd te zijn door de inlichtingendienst om me te zoeken. Ook op dit moment weten ze waar ik ben. Het zijn de oren en ogen van de politiek, waar een kleine groep de macht in handen heeft en de rest van de bevolking buitensluit. Hun systeem wordt ondersteund door een economisch systeem, waar tweederde van alle families jaarlijks minder verdienen dan 24.000 roepie (ca. 430 euro), dagelijks minder dan 2200 calorieën consumeren en maximaal 100 dagen werk per jaar hebben. Deze uitsluiting wordt versterkt door sociale, culturele en religieuze systemen waardoor mensen die geen Engels spreken en oude kleren hebben altijd minder zijn. En vrouwen ook. "Een vrouw kan geen redding vinden", zeggen de geschriften, maar dat is bedacht door de hoge kaste, in hun eigen belang, het is hun culturele en religieuze macht waarmee de anderen zijn gehersenspoeld. Dat is een wereldsysteem dat mensen buitensluit."
Jezus vroeg ons toch niet om het systeem te veranderen? Geef aan Caesar wat van Caesar is...
,,Maar als het systeem je tot zonde verleidt, zou ik maar wat doen! Net als heel veel personen uit de Bijbel besloten om wat te doen. Zoals Paulus schrijft aan Efeze: we hebben te worstelen tegen de overheden, tegen de machten, tegen de wereldbeheersers van deze duisternis. Dat zijn ook de onrechtvaardige structuren op aarde, die ons verleiden. De structurele zonde is overigens sterk verweven met individuele zonde. Individuele keuzes beïnvloeden het systeem."
,,We moeten niet alleen de armen helpen om bij de rijke club te komen, maar we hebben een verandering in structuur nodig en een verandering in de waarden waaruit we leven""
Wilt u dat we onze plek innemen in dat systeem, zodat we het kunnen veranderen?
,,Dat kan heel gevaarlijk zijn. Ik heb met mijn eigen ogen gezien dat individuen in no time afgemaakt kunnen worden door structuren. Een parlementslid, met mooie plannen voor onderwijs aan de armen, werd premier en liet al zijn plannen varen. Hij sloeg een arm om me heen, toen ik hem ernaar vroeg, en hij zei: "Je weet toch dat het niet haalbaar is op deze positie". Ik ben ook een keer gevraagd om me verkiesbaar te stellen namens mijn district. Ik heb ervan afgezien. Het zou een miljoen euro kosten en ik zou mijn veldwerk moeten opgeven. Ik geloof dat je het niet alleen kan. Een sociaal werker is zelf niet degene die verandering brengt. Hij is een vonkje, en de verandering komt alleen wanneer de massa in beweging komt."
Gods Geest
Verleiding, onderdrukking, geweld - het is allemaal niet makkelijk. Hoe komt u zo vrolijk?
,,Als ik wakker wordt, als ik naar bed ga, het is "Jezus in mij". Ik ben de tempel van God. Ik dacht vroeger dat gebed zinloos was, maar ik weet nu dat het bergen kan verzetten. En gebed is voor mij niet: een verzoek doen aan God. Gebed betekent dat we onze ziel vullen met zijn ziel. Toen mijn dochter drie dagen oud was, stikte ze. Drie kwartier lang klopte haar hartje niet. Toen we gingen bidden, begon haar hartje weer te kloppen. We noemden haar Faith. Ik heb veel meer voorbeelden, van lichamelijke maar vooral van geestelijke genezing.
Ik bid elke ochtend samen met mijn hindoeïstische en moslimcollega's, voordat we gaan werken. Dat vind ik geen probleem, ik spreek met iedereen over Jezus. Ik zeg niet: "Jezus is de enige weg", maar ik zeg wel: "Jezus, die jullie een heilige profeet vinden, zei van zichzelf dat Hij de enige weg is". Ik geloof dat je niet hoeft te overtuigen, maar dat je mensen een directe kennis van Jezus moet geven en dat de Heilige Geest het verdere werk doet. Op een keer reisde ik naar een district in Bihar, waar we een gewelddadige confrontatie verwachtten met hindoe-nationalisten die verbonden waren aan de radicale hindoepartij BJP. In de nachttrein sprak ik de hele reis met twee mensen over Jezus, en over het werk dat we in zijn naam doen. Ze hadden veel waardering voor wat ik deed, en beloofden me al hun steun als ik in de problemen zou komen. Ook financieel. 's Ochtends las ik op hun visitekaartje dat het de advocaat en de voorzitter van de BJP waren in ons district. God leidt me."
Het systeem in Nederland ziet er heel anders uit. Wij zitten op weer heel andere manieren vast. Wat voor keuzes kunnen wij hier maken?
,,Zoek elkaar op om te bidden en onderwijs elkaar. Verzin strategisch speerpunten waar je mensen voor op de been krijgt. En onthoud wat Mozes tegen het volk zei: "Wees niet bang, wacht rustig af. Dan zult u zien hoe de HEER vandaag voor u de overwinning behaalt" (Exodus 14:14). Dat vooronderstelt wel dat je de obstakels in je leven waardoor God zijn werk niet kan doen uit de weg moet ruimen. Je gaat bitterheid tegenkomen. Maar uiteindelijk zul je slagen."
Gabriel Gonsalves
Gabriel Gonsalves werd in 1939 geboren in een rooms-katholiek gezin in Zuid-India, dat tot een hoge kaste behoorde. Op zijn 18e trad hij toe tot de orde van de jezuïeten, waar hij 14 jaar studeerde. In Chicago behaalde hij een master in de theologie en een master in taalwetenschappen. Hij wilde niet werken op de katholieke elitescholen, maar woonde van 1971 tot 1984 in Champaram, in de deelstaat Bihar, om onderwijs te geven aan de allerarmsten.
In 1987 stapte Gonsalves uit de jezuïetenorde omdat hij wilde trouwen. ,,Vervolgens stapte ik ook uit de kerk omdat ik er niet gelukkig was. Het ging alleen om rituelen en niet om de Bijbel. Bij wedergeboren christenen ontmoette ik Jezus als een persoon die alles voor je betekent."
Op dit moment verblijft Gonsalves in Delhi, als directeur van IDEA (Integrated Development Education Association) en consultant voor westerse ontwikkelingsorganisaties. Maar een groot deel van het jaar woont hij in de deelstaten Bihar en Uttar Pradesh. Daar werkt hij intussen weer veel samen met de katholieke bisschoppen. ,,Ook christenen willen vaak niet omgaan met dalits. Maar er verandert veel. Zelfs van de katholieke bisschoppen komt nu bijna een tiende uit de dalitgemeenschap. Veel dalits komen tot geloof, vooral in staten waar onderdrukking is."
Gerelateerde artikelen
- Docu: Vlucht uit Noord-Korea (VPRO Gids)
- 'Gastvrijheid mag je nooit uitbesteden' (overig)
- Theo Maassen en Thomas Hertog over de kosmos (De Groene Amsterdammer)
- ‘Materie? Die bestaat alleen in onze geest’ (De Groene Amsterdammer)
- Staan in de wereld van nu (overig)
Gebruikte Tags: armoede, geloof, india, recht