De Nieuwe Koers (februari 2013)
De stamtafel: Moeten wij wel iets vinden van Israël?
Wie het woord Israël noemt op een feestje krijgt geheid ruzie. Iedereen die het heilige land bezoekt komt vol vuur terug, stelliger dan ooit over wie er gelijk heeft en welk volk onze steun verdient. Is het niet goed om eens een tijdje niets te vinden, geen partij te kiezen en onze mond te houden?
- Lees ook: Het apocalyptische denken van René Girard (overig)
Daarover gaan Michael Elias en Lion Erwteman met elkaar in gesprek, in een oud Utrechts stadskasteel dat tot restaurant is omgebouwd. Terwijl Erwtemans telefoon even aanbliept om te melden dat Netanyahu nieuwe nederzettingen wil bouwen, drinken ze samen koffie en chocolademelk.
[Erwteman] Ik kom net terug uit noord-Jeruzalem, waar we een appartement hebben. Er was drie keer luchtalarm op een dag. Die drie sirenes zijn het antwoord op de vraag, bijna emotioneel, mystiek misschien. Joden en niet-Joden moeten hun mond opendoen, voor Israël. Het is dezelfde keus als in de Tweede Wereldoorlog.
[Elias] Jij bent Joods, neem ik aan?
[Erwteman] Ja, via beide ouders. Ze hebben allebei de oorlog overleefd, in de onderduik. En jij, Michael?
[Elias] Mijn vader zat twee jaar in het concentratiekamp Buchenwald, maar hij was katholiek. Als christenen moeten wij na eeuwen bekeringsdrang en vervolging een tijdje onze mond houden naar Joden toe, vind ik. En naar Palestijnen toe? Probeer te blijven luisteren. Je hoort de meest bloedstollende verhalen. Vel niet meteen een oordeel om zo bij de goede kant te gaan horen. Dat is de val waar veel mensen intrappen.
[Erwteman] Maar ben je voor de één en tegen de ander als je je mond opendoet? Als ik opkom voor Israël, kom ik ook op voor de Palestijnse slachtoffers, die als lijk achter de auto's van Hamasstrijders worden gesleept, of die hun huizen kwijtraken omdat ze ernaast wapens opslaan.
[Elias] Spreek je wel eens met Palestijnen, Lion?
[Erwteman] Nee, ik heb die kans niet gehad. We hebben wel Arabische christenen onder ons wonen.
[Elias] In Nes Ammim, een christelijk dorp in Galilea, waar de bevolking gemengd is, proberen we Joden en Palestijnen met elkaar in dialoog te brengen. Er komen mensen die elkaar aanvankelijk niet eens willen zien. En toch kunnen ze naderhand met elkaar verder leven. Door geen partij te kiezen, ontstaan er openingen.
De Joodse schrijver Amos Oz schrijft: "Twee kinderen van dezelfde wrede ouders zien in elkaar het beeld van hun vroegere onderdrukker. Dat is hoe het conflict tussen Jood en Arabier is: een conflict tussen twee slachtoffers." Kun je partij kiezen in een conflict tussen "gelijk en gelijk", zoals hij dat noemt?
[Erwteman] Wat ik me dan afvraag: bedoelt hij de leiders of de bevolking?
[Elias] Een goede opmerking. Vaak denken mensen bij Palestijnen alleen aan de bevolking, en bij Israël alleen aan de staat. En stiekem beoordelen ze Israël naar Europese maatstaven, maar Arabische landen niet. Maar Oz heeft een punt. Beide partijen gaan hun identiteit steeds meer op de ander baseren. Zo werkt dat: als wij vechten, word ik meer ik. En, net als bij een caféruzie, halen we onze vriendjes erbij en worden we één vechtende kluwen.
[Erwteman] Die vergelijking klopt niet. Ik zie Israël als iemand die in het café wordt lastiggevallen en in elkaar geslagen. En vervolgens wordt afgeschilderd als boze Goliath, door de Arabische wereld, als excuus om te blijven vechten. De Palestijnse identiteit is verzonnen. We mogen niet afzijdig blijven.
[Elias] Nee, die identiteit is gegroeid, door de rivaliteit met Israël, net zoals de Nederlandse identiteit is gegroeid in de Tachtigjarige Oorlog. Andersom ook trouwens. Ik zie dat Joden steeds meer, hoe zeg je dat, 'verorthodoxen'. Dat Israël als Joodse staat moet worden erkend, is een nieuwe eis van Netanyahu om ervoor te zorgen dat er geen vredesakkoord...
[Erwteman] ...omdat ons joodse karakter niet wordt erkend! In de Palestijnse gebieden wordt je meteen gelyncht als je als Jood binnenkomt. Bij ons is iedereen welkom, iedereen krijgt alle rechten!
[Elias] Arabieren in Israël hebben meer vrijheden dan misschien wel in de rest van het Midden-Oosten, maar gelijkberechtiging? Nee, ik kan wel aantonen dat...
[Erwteman] ... kom maar met de feiten! Palestijnse slachtoffers werden tijdens het Gazaconflict geholpen in Joodse ziekenhuizen. Andersom zouden we een spuitje krijgen.
Volgens veel Joodse vredesorganisaties ligt het ingewikkelder. "De rechten van Palestijnen worden stelselmatig geschonden door Israël", zegt de mensenrechtenorganisatie B'tselem. Hoe kunnen we nu partij kiezen?
[Erwteman] Ik heb hun rapporten niet gelezen. Maar misdrijven worden in Israël hard aangepakt. Andersom wordt er alleen maar gejuicht als er een bus ontploft. Het Israëlische leger brengt vrijheid. Dat is pas opkomen voor het Palestijnse volk.
[Elias] Vrijheid op de West Bank?? Ex-militairen van Breaking the Silence vertellen andere verhalen.
[Erwteman] Sommige Joden zijn zo wars van geweld en zo overgevoelig dat ze vrede willen tot élke prijs. Door oorlogservaringen hebben ze vaak een posttraumatisch stresssyndroom. Hun keuze is emotioneel. En wat betreft die zogenaamde vredesorganisaties: ik vraag me af of ze wel echt vrede willen.
[Elias] Klinkt achterdochtig.
[Erwteman] Ik geloof wel in samenzweringstheorieën.
[Elias] Vind je zelfkritiek niet een teken van gezondheid?
[Erwteman] Ik vind het zelfmoord. Ze gaan bij grensposten staan en filmen dat een Palestijn een klap krijgt. Maar niet dat hij eerst een soldaat provoceerde.
[Elias] Ja, dat gebeurt, ik weet het. Maar kijk naar de context! Achter ieder verhaal zit een ander verhaal. Veel mensen willen het verhaal van de ander niet horen. Als Nes Ammim bedrijven wij geen politiek, het enige dat we kunnen doen, is mensen op grassroots level laten luisteren naar elkaars verhaal, zonder direct partij te kiezen.
[Erwteman] Ik vind dat luxe salonpraat. Voor Palestijnse leiders maakt het niets uit, die willen alleen bloed zien. Wat nog wel eens uitgezocht mag worden: waar is die miljardenhulp uit Europa? Het lijkt misbruikt te zijn, voor bijvoorbeeld schoolboeken die haat zaaien tegen Joden.
[Elias] Wat Abbas betreft is dat een karikatuur en van het beeld dat Israëlische schoolboeken van Palestijnen geven word ik ook niet vrolijk. Heb je wel eens contact met Een Ander Joods Geluid?
[Erwteman] Nee.
[Elias] Ze hebben andere standpunten.
[Erwteman] Ik ga uit van de feiten. Daarom vind ik dat we onze stem moeten laten horen. Op die manier kiezen we voor Israël en voor de Palestijnse slachtoffers van de agressie van de Palestijnse en Iraanse leiders.
[Elias] Ik wil ervoor waken Israël te snel naar onze maten te meten. Maar dat is iets anders dan partij kiezen in het conflict. Dat doen we vaak omdat we zelf bij goede kant willen horen. Laten we eens een tijdje niet oordelen en de pijn van verschillende kanten serieus nemen.
Wat ik me tussendoor afvroeg: ben je altijd messiasbelijdend geweest, Lion?
[Erwteman] Nee. Ik heb wel orthodox bar mitswa gedaan. Het betekende weinig voor me, totdat ik door contact met christenen tot geloof kwam. Maar het bleef wringen. Ik ontdekte dat Yeshua (Jezus) juist messias voor de Joden is. Onze gemeente biedt dus niet alleen herstel voor Joden, maar ook voor christenen. Die gaan de Bijbel anders lezen. En daarom moeten we, in Godsnaam, onze mond blijven opendoen, voor Israël.
[Elias] Mag ik een keer in jullie dienst komen?
[Erwteman] Natuurlijk! Iedere zaterdag om half twaalf.
[Elias] In Nes Ammim hebben wij 'leren van de joodse traditie' hoog in het vaandel staan, maar messiasbelijdende joden kunnen er niet komen. Dat ligt heel gevoelig in Israël, we worden streng in de gaten gehouden.
[Erwteman] En dat begrijp ik ook wel. Het getuigt in elk geval van respect voor Israël.
Michael Elias (1948) is taalkundige en secretaris van de stichting Nes Ammim Nederland. Hij woont in Amersfoort.
Lion Erwteman (1949) is rosj kehilla, oftewel voorganger van de Joodse messiasbelijdende gemeente Beth Yeshua in Amsterdam. Hij woont in Houten en soms in Jeruzalem.
Gerelateerde artikelen
- Tegeltuinen, Jacques Ellul en de invloed van techniek (podcasts)
- Oorlog is hel (Karavaan der Zotten)
- Vrije ruimte uithakken (Karavaan der Zotten)
- Wij weigeren vijanden te zijn (Karavaan der Zotten)
- De leegte van geweld (Karavaan der Zotten)
Gebruikte Tags: geloof, middenoosten