Kijk (december 2013)
De economie in 2023
Een artikel voor het eindejaarsnummer van Kijk over de toekomst. Hoe ziet de economie eruit in 2023? Is er nog geld voor zorg en voor onderwijs? Zijn we allemaal flexwerkers geworden?
De vraag is eerder: hebben we nog wel werk? De economie gaat namelijk roerige tijden tegemoet.
474 x bekeken- Lees ook: Overspeeding China Must Slow Down (Inter Press Service English, English)
Er zijn twee scenario's, afhankelijk van of de euro standhoudt.
Scenario 1. De vlucht vooruit
Door een paar tandjes te versnellen zouden we de economische trein weer op de rit kunnen krijgen, denken veel economen. Meer groei, meer globalisering, meer innovatie, zo kunnen we de hete adem van de financiële markten voor blijven. Dat betekent wel: één Europese regering, met een Europese Centrale Bank die de geldpers mag aanzetten en alle schulden kan overnemen. Qua democratie misschien twijfelachtig, maar we moeten toch brood op de plank hebben.
Economisch heeft een Verenigde Staten van Europa, met één arbeidsmarkt, bovendien grote voordelen, denkt Danijela Piljic, senior econoom bij de Rabobank. Diensten worden dan goedkoper, van notarissen tot zonnepaneelbouwers. Mensen raken veel meer gewend om elders in Europa te werken.
In dit groeiscenario is er geld voor technologische innovatie in de landbouw, zoals gentech of irrigatiesystemen. Daardoor groeit de voedselproductie. Agribedrijven worden nog groter, met nog minder banen. Er komen banen bij in de technische en financiële dienstverlening, en ook in de zorg is werk genoeg. We werken met kortere en flexibele contracten, soms zelfs voor meer werkgevers tegelijk.
Het blijft spannend hoe we de vergrijzing gaan aanpakken. Er komt een explosie van de zorguitgaven aan. "Het is mogelijk dat we gaan afstappen van een collectief zorgstelsel", aldus Piljic. "Dan moeten mensen die meer zorg willen, daar zelf voor gaan betalen."
De economie in dit scenario is gebaseerd op dynamiek. Maar niet iedereen kan daar een plekje in vinden. Het platteland verarmt en vergrijst, en er ontstaan hele wijken vol uitzichtloze jongeren die "bereid zijn geweld te gebruiken", voorspelt een analyse van het bedrijf DHL. Of dit scenario uiteindelijk vol te houden is, vanwege alle spanningen in binnenland en buitenland (zie kader), dat is de belangrijkste vraag die ons in 2023 bezighoudt.
Scenario 2. Einde en nieuw begin
Sommige deskundigen waarschuwen dat onze schulden te groot zijn om er nog “uit te groeien”. Vooral omdat groei tegen natuurlijke grenzen oploopt. Zuid-Europa merkt dat als eerste, wanneer op een dag hun boze noorderburen niet meer voor hen willen betalen. De euro valt dan uiteen. Dat is de voorspelling van onder andere Ad Verbrugge, filosoof en adviseur voor een investeringsmaatschappij.
De wereldhandel stort in, wat zal leiden tot chaos en massawerkloosheid. Landen gaan allemaal voor zich. Onze pensioenen worden geconfisceerd, denkt Verbrugge. De luxe "belevingseconomie" is voorbij. Mensen willen uiteindelijk gewoon een broek om hun billen en een boterham op de plank. Een heel groot deel van de dienstverlening kan dus wel inpakken.
Een crisis biedt ook kansen. Je ziet het nu al in Zuid-Europa, zegt Paul Hendriksen van Transition Towns, een groep burgers die willen werken aan een lokale economie. "Je ziet mensen die geen geld meer hebben om het dorp uit te komen. Ze moeten toch eten. Daardoor gaan ze weer in termen van 'wij' denken en samen oplossingen verzinnen." Ze richten bijvoorbeeld coöperaties op, met eigen geld.
De economie wordt dus lokaler, ook omdat brandstof voor transport duurder wordt. Bedrijven gaan hun productie weer naar Europa halen en gaan huizen voor werknemers bouwen. Misschien wel compleet met buurtwindmolen en stadsboerderij. Subsidies zijn op, dus voor de zorg worden bewoners zelf verantwoordelijk, en alle jongeren moeten een paar uur per week meedraaien in het verzorgingstehuis.
Of gaat dit scenario leiden tot conflict en oorlog? Sommige economen zijn er bang voor. Het hangt van onze eigen keuzes af of zij gelijk krijgen.
De rest van de wereld
De machtsbalans zal verschuiven richting de opkomende economieën, vooral Azië. Maar ze kraken onder hun succes, onder corruptie en onder de groeiende kloof tussen arm en rijk. Weten ze tot wijze oplossingen te komen? Dan worden ze de kartrekkers van de wereldeconomie - wat weer grote invloed heeft op de economie hier.
Hoe dan ook zal de strijd om grondstoffen verhevigen, in scenario 1 nog meer dan in scenario 2. Veel voorraden zijn geconcentreerd in enkele landen, die niet altijd stabiel zijn. Denk aan olie, die grotendeels uit het Midden-Oosten moet komen. Denk ook aan fosfor, een product dat cruciaal is voor kunstmest, of aan de zeldzame metalen die nodig zijn voor onze elektronica.
Prijzen zullen dus exploderen. Ook vernieuwbare hulpbronnen zoals bos, water en vis raken verder uitgeput, laten alle trends zien. Door de prijsstijgingen wordt ook voedsel duurder. De last van dit alles wordt vooral gedragen door de natuur en door de armsten in de wereld. Zijn de weldoorvoede burgers bereid om hun levensstijl aan te passen? Die vraag is in 2023 nóg dringender dan nu.
Gerelateerde artikelen
- De Bruderhof (1) - Een dorp zonder geld (Karavaan der Zotten)
- Circulaire zonnepanelen uit Nederland (De Groene Amsterdammer)
- Hoe Hollandse zaadbedrijven de wereld veroverden (De Groene Amsterdammer)
- Staan in de wereld van nu (overig)
- Elementen voor de toekomst: terugblik (De Groene Amsterdammer)
Gebruikte Tags: crisis, economie