overig - Idea (juni 2006)
Mike Love: 'Pas als het christendom sterft, draagt het vrucht'
Mike Love is voorzitter van de kerken in de Engelse stad Leeds. Hij is tevens initiatiefnemer van Together for Peace, waar meer dan honderd maatschappelijke organisaties aan deelnemen. Volgens Love is het tijdperk van het christendom voorbij en is dat helemaal niet erg.
213 x bekeken- Lees ook: Nu in de boekhandel: De grote stad, van Jacques Ellul (overig)
Een verkorte versie van dit artikel is verschenen in Idea (juni 2006), tijdschrift van de Evangelische Alliantie.
Mike Love is geen campagnevoerder. Toch heeft hij een radicale en explosieve visie op de kerk. Hij gaat er uit principe niet naartoe, maar is wel voorzitter van het interkerkelijke Churches Together. Desgevraagd geeft hij zijn mening over kerk, wereld en macht.
Volgens u is de kerk in een crisis.
Ja. Het kerkbezoek in ons land neemt dramatisch af, gemeenten gaan dood en er is een chronisch tekort aan geld en mensen. De moderne kerk, gebaseerd op rationalistische principes, werkt niet meer in het tijdperk van het postmodernisme. De kerk is geïnfecteerd met het Griekse dualisme, waarin een scheiding bestaat tussen de wereld van de ideeën en de werkelijkheid, en er machthebbers nodig zijn om daartussen te bemiddelen. Het systeem van heerschappij dat de Romeinen ervan maakten, heeft de kerk ertoe verleid om mee te doen, en dat bracht ons het christendom. Dat systeem loopt nu op z'n einde, wat kansen biedt voor christenen om de samenleving te infecteren met het goede nieuws.
De kerk maakte deel uit van dat systeem?
Ja, het was gebaseerd op datzelfde machtsspel. Mensen konden alleen bij God komen via sacramenten en priesters. Er is een kunstmatige scheiding ontstaan tussen leken en priesters, en tussen kerk en wereld. De kerk is enorm geïnfiltreerd door de dominante cultuur. In Engeland hadden we een rijke traditie van Keltische spiritualiteit. Maar ook die is uiteindelijk onderworpen aan het Romeinse model. We moeten weer op ontdekkingstocht gaan naar het Hebreeuwse wereldbeeld, en deconstrueren wat er Grieks is in onze manier van kerk-zijn.
Veel kerken lopen weer vol, de Willow Creek-modellen blijken te werken.
De megakerk is de laatste adem van de stervende kerk. Daar gaat men nog helemaal uit van 'one size fits all', dat werkt omdat we op het hoogtepunt van het modernisme zitten, maar dit is tegelijkertijd bijna het einde. Pas kreeg ik van een bekende megakerk een boek opgestuurd over 'De kerk die ik zie'. Op alle foto's stonden jonge, blanke, succesvolle en mooie mensen. Dat is niet de kerk die Jezus voor ogen had. Het laat mensen geloven in een sterk centrum, dat ingaat tegen het beeld van de kerk als het volk van God dat door de hele schepping is verspreid. Maar ik zie dat mensen erdoor worden aangetrokken: het is sterk en machtig.
Wat is er mis met succesvolle kerken?
Zodra iets succesvol wordt, loopt het gevaar te worden ingelijfd door de dominante cultuur. God werkt in golven. De nieuwe golf van de Geest wordt vaak het meest tegengewerkt door mensen uit de vorige golf, zodat er een onderstroom ontstaat. Ik zie dat heel letterlijk. Als een graankorrel niet sterft, zal hij geen vrucht dragen. God werkt met het zwakke, het kleine, het dwaze. Succesvol zijn in een tijd van crisis zorgt ervoor dat je de kansen van die crisis niet ziet.
Maar u bent voorzitter van Churches Together in Leeds.
Ik zeg niet dat God niet in de kerken is. Maar ze kunnen Hem niet bevatten. Als we echt gaan werken als eenheid, wat goed zou zijn, zal dat onze onafhankelijkheid en onze eigen organisaties verzwakken. Het is opvallend dat de oude denominaties in Leeds het zien, gek genoeg. Die weten dat ze in een crisis zitten en misschien niet overleven. Maar het valt me tegen hoezeer de huiskerken en de charismatische kerken denken dat ze het helemaal zijn. Ik denk dat de kerk moet leren sterven.
Of het is juist een zegen als de kerk groeit.
De meeste groei bestaat uit mensen die overstappen, er komt niemand bij het Koninkrijk van God. En waar mensen zich bekeren, maak ik me zorgen over waartoe ze zich bekeren - tot volgelingen van Jezus in de wereld, of tot goede kerkleden. Een paar jaar geleden was ik Mister Celkerk in eigen persoon. Ik trok het land door om te wijzen op dat model, waardoor je kon groeien. We dachten dat opwekking betekent dat meer mensen vaker meer liedjes gingen zingen. Maar God heeft me stilgezet, hij moest me blinddoeken voordat ik zag wat opwekking werkelijk betekent. Er is een opwekking wanneer de maatschappij en de economie veranderen door het zout van het evangelie.
Dat is toch geen tegenstelling? Je kunt toch juist vanuit je kerk-zijn de maatschappij beïnvloeden?
Ik kon het niet. Een kerk steekt 95% van zijn resources in zichzelf. Ik was tot vijf jaar geleden voorganger van een evangelische gemeente. Ik kwam erachter dat ik niet wist waarom ik een kerk leidde die niet beter was dan anderen, maar wel een naam had, eigen kenmerken, en een imago. Kunstmatig gescheiden van de rest van de wereld. Terwijl de kerk de wereld moet infecteren. Niet: invloed zoeken, maar: infecteren. Toen hebben we besloten om de kerk op te heffen.
Op te heffen?
Ja. Vijf jaar geleden stopten we met de kerkdiensten en na een tijdje ook met de structuren en de financiën. De reis duurde langer dan we hadden gedacht. Het deed pijn. En niet iedereen was er blij mee. Er waren gevestigde belangen. Sommige mensen zijn lid geworden van een andere kerk. Maar ik kan wel zeggen dat er vrucht is gekomen. Er gebeurt iets in Leeds. Er is een groeiende honger naar theologie, mensen willen de bijbel toepassen op hun werk en hun leven, en dit wordt op allerlei manieren uitgewerkt. Ik kan niet zeggen dat het anders niet zou zijn gebeurd, maar ik durf te geloven dat het sterven van onze gemeente een zaadje was dat in de grond terechtkwam.
Wat is uw definitie van de kerk?
Voor mij is eenheid altijd het belangrijkste. De ekklesiologie van Paulus is heel eenvoudig. 'Aan de heiligen in Efeze, aan de gelovigen die één zijn in Christus Jezus.' De kerk, dat zijn dus de gelovigen, in Leeds, in Jezus Christus. Dat kan nooit een aparte sfeer zijn, los van de andere sectoren in de maatschappij. Het moet alle sectoren infecteren, met het virus van goed nieuws, dat een gevaar betekent voor de machten en de krachten van deze wereld. Ik zie het als een taak voor de kerk om de shalom voor de stad te zoeken.
Hoe ziet u dat praktisch, zonder kerkelijke organisatie?
Een voorbeeld is Together for Peace. We hebben 100 christelijke en niet-christelijke organisaties bij elkaar gebracht rond thema�s als vrede, multiculturele samenleving, racisme, duurzaamheid, enzovoorts. Met een paar maanden geleden een afsluitend festival, werkelijk onvoorstelbaar. Het barstte compleet uit het hokje van de kerk.
Een ander voorbeeld: een groep jonge mensen zijn met elkaar in de achterbuurt gaan wonen, dat is die wijk waar twee van de terroristen in Londen vandaan kwamen. Ze komen bij elkaar, ze breken het brood, ze leven daar en een deel van hen is ook actief in buurtprojecten. Een aantal van hen is ook nog lid van een gemeente. Dat zijn de echte verhalen van Gods Koninkrijk, en ik ken er meer.
Maar waar is de geloofsgemeenschap, de eredienst?
Gemeenschap gebeurt tijdens de reis die je samen maakt. Juist de kerk is voor veel mensen een belemmering om tot God te komen. Een voorbeeld: het afgelopen jaar leerden we een gescheiden vrouw kennen, die compleet was afgeknapt op de kerk. Tijdens het project Together for Peace kwam ze tot geloof. Doordat we samen de reis maakten.
De bijbel spreekt toch ook over oudsten, om de kerk te leiden?
Dat ging niet over oudsten die boven aan de piramide van de hi�rarchie staan. Dat haalt immers zeggenschap weg bij de mensen, en geeft macht en status en trots aan enkelen. Het primaat van het preken in het kerkelijk leven ontneemt mensen hun zeggenschap. Het Koninkrijk van God betekent juist dat we geen middelaar meer nodig hebben. 'Iedereen zal de Heer kennen', is al in het Oude Testament voorspeld. We moeten het hele idee van autoriteit deconstrueren en op zoek gaan naar een cultuur van oudsten, van mensen die bevrijd zijn om zelf verantwoordelijkheid te nemen.
Natuurlijk heeft autoriteit gevaarlijke kanten. Maar u kunt toch niet beweren dat je zonder kunt? Sommige mensen zullen het wel lekker makkelijk vinden, eigen baas te zijn.
Dat gebeurt, ja. Gemakzuchtige mensen zijn er altijd. Maar in het Oude Testament is God er heel ongelukkig mee dat het volk een koning wil. En Jezus zei: 'Vorsten oefenen heerschappij (archè) uit. Laat dat bij jullie niet zo zijn.' Jezus zei dat er geen archè mocht zijn, oftewel an-archè. Niemand die autoriteit heeft over een ander. Natuurlijk zijn er mensen die we waarderen - die we autoriteit geven - maar we moeten zelf verantwoordelijk zijn voor ons leven voor God.
Christenen in de politiek, is dat een contradictio in terminis?
Je moet niet bang zijn voor macht die je wordt gegeven voor het welzijn van anderen, maar je moet er niet voor jezelf naar streven. Macht corrumpeert. Ik ben voor christenen in de politiek, maar niet voor de kerk als een instituut dat macht heeft. Een voorbeeld. Christenen in Engeland bidden voor meer christenpolitici in het Parlement. Ik vrees dat ze de invloed van de kerk weer terugwillen, om moraliteit af te dwingen - een terugkeer naar het christendom. Maar de kerk hééft al het privilege om standaard een paar vertegenwoordigers in het Hogerhuis te hebben. Dat is niet democratisch, want andere minderheden hebben dat niet. Wat dat betreft zou ik liever bidden voor minder christelijke politici.
Waarom ziet u macht zo als probleem? Het wordt toch pas een probleem als je macht verkeerd gebruikt, ten koste van anderen?
Er is een geestelijke strijd tussen de geest van deze wereld, die macht wil, en het Koninkrijk van God. En je kunt die tegenstander niet verslaan door zijn methoden te gebruiken. Jezus ontneemt de machten hun macht door machteloos te worden.
Hoe ziet die macht eruit?
Ik zie de wereld waarin Jezus geboren werd als een systeem van overheersing, waar religieuze macht werd gebruikt om politieke, economische en militaire macht te legitimeren. In het Oude Testament komt het samen in Babel. Het is een heerschappij, empire, die gebaseerd is op angst en op dwang. Dat gaat lijnrecht in tegen de eenheid en de shalom die God wil brengen. Jahweh is niet de God van de overheersers, maar de God van de slaven. En ook Jezus daagt empire uit. De vroege christenen gebruikten termen als 'redder', 'koninkrijk' en 'heer', dat is onmiskenbaar politiek, het zijn woorden die gebruikt werden voor Caesar. Hij komt met het verhaal dat Gods toekomst naderbij komt, en dat Hij bereid is om daarvoor te sterven, en al zijn macht af te leggen. Daarmee werpt Hij de logica van het systeem omver, de logica van macht en beheersing.
Ik zat een paar jaar geleden met mijn vrouw op een balkon in Rome, uit te kijken over de ruïnes van dat eens zo machtige Romeinse Rijk, terwijl er stuifmeel op mijn opengeslagen bijbel waaide. Ik realiseerde me dat er van het hele Rijk niets meer over is, terwijl het zaad van Jezus tot volle bloei is gekomen en overal te vinden is.
Maar het kwaad is nog niet weg.
Het kwaad is nog niet weg. De geest van heerschappij die Jezus heeft gedood, heeft het christelijk geloof gebruikt om voort te bestaan. Je ziet het al in het boek Openbaringen. Dat boek is een waarschuwing, in codetaal, voor het Romeinse Rijk. Johannes waarschuwt voor het wereldrijk, dat een hoer zal zijn of een beest - het zal ons verleiden of doden. En dat is gebeurd. Het aantal gelovigen dat weigerde om de keizer te aanbidden als God en heer werd namelijk zo gevaarlijk voor het Romeinse Rijk, dat de Romeinen het christendom uiteindelijk hebben ingelijfd. Het is niet zo verwonderlijk dat het Keizer Constantijn was die als eerste een concilie bijeenriep om ketterij en onenigheid aan te pakken. De christenheid nam de plek in van het Romeinse Rijk, dat de wereld beheerste.
En nu?
Nu gebeurt hetzelfde weer. Kijk naar Amerika, waar een christelijke cultuur de wereld wil beheersen en tegelijkertijd rijk wil worden. De wereld gaat kapot aan armoede, en we leven gewoon door. Driehonderd mensen op aarde verdienen ieder jaar even veel als alle Afrikanen samen. En wij? Wij leren 'dat dat nu eenmaal zo is', en dat een wereldwijde markt, bestaande uit mensen die hun eigen belang zoeken, normaal is. Dat is empire.
Het is wel makkelijk om zo te doen alsof iedereen in dat systeem van christendom fout is. Er zijn kerken die goede dingen doen en kerken die slechte dingen doen.
Maar de fout begint al wanneer je Gods Koninkrijk wil 'bereiken' met verkeerde middelen. Het middel, de manier waarop Jezus werkt aan Gods Koninkrijk, is Gods Koninkrijk. Zwak zijn is Gods Koninkrijk. De minste zijn is Gods Koninkrijk. Dus wanneer je met geweld het geloof verbreidt, macht zoekt in de wereld, adverteert met mooie mensen of aan je imago werkt, dan is Gods Koninkrijk niet daar.
Hoe kun je dan mensen bereiken met het goede nieuws?
God zal vrucht geven wanneer je wilt afsterven. Maar afsterven is moeilijk voor mensen die een positie hebben. Het is geen toeval dat Jezus één keer sprak over wedergeboren worden, en dat dat tegen Nicodemus was, iemand uit de gevestigde orde, die moest sterven aan alles wat hij wist en voorstelde om opnieuw geboren te kunnen worden in Gods Koninkrijk. Niet de verlorenen, maar de mensen uit de gevestigde orde moeten wedergeboren worden.
Je zult toch moeten erkennen dat enige organisatie soms nodig is.
Daarom moet je ook steeds opnieuw de duivels uitdrijven die erin geslopen zijn. Volgens een profetische vriend van me moet je dat bij organisaties ieder jaar een keer doen: boze geesten uitdrijven. Want de geest van heerschappij beïnvloedt mensen, en daardoor structuren. Ook al beginnen organisaties of kerken met het dienen van Gods doel, ze eindigen ermee dat mensen hen dienen. De organisatie wordt een afgod.
U ziet het proces echt als geestelijke strijd?
Ja. Je kunt jezelf niet veranderen, je kunt de kerk niet veranderen door het meubilair te verplaatsen. Je zult moeten bidden om de geest van macht te verdrijven.
Wat te doen als je succesvol wordt?
Ik heb een voorbeeld van Together for Peace. Het project was succesvol, het festival was overweldigend. Nu willen we de vraag stellen wat het volgende plan is. Moeten we doorgaan? Maar de mensen vinden het dom dat we die vraag stellen. Iedereen wil doorgaan. Het was hot! Het risico bestaat echter dat 'vrede' een handelsmerk wordt van Together for Peace, terwijl het alleen is opgezet om iets te zien groeien in en buiten de stad. Het beeld van het nieuwe Jeruzalem in Openbaring 21 is een stad zonder kerk!
Zijn alle goede initiatieven dan gedoemd om eens ten onder te gaan?
De geest van empire, van heerschappij, wil verleiden en doden. Dat is ook met de kerk in het westen gebeurd. Zorg er dus voor dat je je dood omarmt, want dan ben je onkwetsbaar voor empire. Dat is niet alleen een mooi beeld, het is de manier van Jezus en het werkt zo. Onlangs kwam een anglicaanse vrijzinnige bisschop tot geloof in de opstanding van Jezus. Niet omdat hij erachter kwam dat God magische dingen kan doen, maar omdat hij erachter kwam dat de dood en opstanding van Jezus essentieel zijn om het kwaad te overwinnen.
Wat moet je doen als het systeem van beheersing en macht om zich heen grijpt?
De huidige globalisering zorgt ervoor dat alle macht en rijkdom naar een kleine groep vloeit. Dat is de essentie van empire. Maar het virus van Gods Koninkrijk grijpt om zich heen. Het is niet in te kaderen, maar het is niet kapot te krijgen omdat het bereid is om te sterven. Als je daarin gelooft, en alleen dan, kun je bergen verzetten. Je kunt er niet in één keer uitstappen, maar je kunt wel duidelijke stappen zetten. In de 19e eeuw was er een gigantische omslag in de Engelse samenleving. De evangelicalen openden de ogen van de mensen door thuis te komen met verhalen over de slavernij en armoede, door petities en door acties. Na jaren werd de slavernij afgeschaft en door hervormingen veranderden de levens van arme mensen. Datzelfde kunnen we nu doen, in een tijd van mondiale armoede: de ogen en de oren openen van de mensen om ons heen.
En het systeem aanpakken.
Nee, daar geloof ik niet in. Daardoor zou ik het alleen maar macht geven. Ik kijk graag naar het voorbeeld van David: die rebelleerde ook niet tegen Saul. Daarmee zou hij ook zijn goede dingen hebben vernietigd. Hij wachtte, twaalf jaar lang.
Ik hoef mensen niets te vertellen, ik wacht liever tot ze het willen horen. Ik heb ook geen alternatieve methode. Het is een reis die we moeten maken, en steeds meer mensen ontdekken dat. Overal in Engeland worden mensen wakker, ze ontdekken dat de kerkmodellen niet werken en gaan weer zoeken naar een theologie die iets zegt over hun leven en hun omgeving. De kerk moet weer een virus worden dat de samenleving infecteert. Het virus van het goede nieuws.
Meer over initiatieven in Leeds:
- www.togetherforpeace.co.uk
- www.networkleeds.com
Verder lezen? Ga naar Amazon.com en bestel:
- Liquid Church, Pete Ward
- Abolition of the laity, Paul Stevens
- The powers that be, Walter Wink
- McDonaldization of the Church, John Drane
- Unveiling empire, Wes Howard-Brook en Anthony Gwyther
- Stuart Murray Williams, Post-Christendom
- Church beyond the congregation, James Thwaites
- A New Kind of Christian, Brian McLaren
Gerelateerde artikelen
- Tegeltuinen, Jacques Ellul en de invloed van techniek (podcasts)
- Oorlog is hel (Karavaan der Zotten)
- Vrije ruimte uithakken (Karavaan der Zotten)
- Wij weigeren vijanden te zijn (Karavaan der Zotten)
- De leegte van geweld (Karavaan der Zotten)
Gebruikte Tags: geloof, geschiedenis, geweld