Inter Press Service (1 december 2010)
Duurzame kweekvis kans en bedreiging voor Aziatische kwekers
Het nieuwe keurmerk voor duurzame kweekvis is een grote kans voor producenten in ontwikkelingslanden om zich in de markt te positioneren, aldus Esther Luiten, programmamanager aquacultuur bij Initiatief Duurzame Handel. Maar wat het voor de honderdduizenden kleine kwekers gaat betekenen, is nog onzeker.
134 x bekeken- Lees ook: Hoe Goldman Sachs staatsschuld wegtovert (VPRO Gids)
Luiten zei dit tijdens een debat in Amsterdam over duurzame vis. De eerste kweekvis met het ASC-keurmerk, vergelijkbaar met het MSC-keurmerk voor duurzame visserij, ligt volgend jaar in de schappen.
Er is veel kritiek op aquacultuur. Er worden vaak veel antibiotica en pesticiden gebruikt en er ontsnappen vissen die ziekten overbrengen of op een andere manier de wilde soorten verzwakken. De garnalenkweek, een van de belangrijkste sectoren, heeft kaalslag gepleegd onder naar schatting veertig tot zestig procent van de mangrovebossen aan tropische kusten, en levert vaak meer kortetermijnwinst op dan een duurzame inkomstenbron.
"Toch kun je niet zeggen dat kweekvis slechter is dan gevangen vis," aldus Luiten. "Het ligt eraan welke bedrijven je met elkaar vergelijkt. Ik ken Indonesische tilapiakwekers die hartstikke goed bezig zijn, zoals ik ook tongvissers op de Noordzee ken die dat doen. Ik ken ook kwekers en vissers die het beide niet zo goed doen. Met een groeiende wereldbevolking kunnen we eigenlijk niet zonder kweekvis."
Een kweker komt in aanmerking voor nieuwe het keurmerk van ASC, het Aquaculture Stewardship Council, als hij aan een aantal duurzame voorwaarden voldoet. Die voorwaarden worden op dit moment nog bediscussieerd door verschillende rondetafels van bedrijven, ngo's, overheden en wetenschappers, voor in totaal twaalf verschillende vissoorten.
Chinese garnalen
Sinds de jaren zeventig is de productie van kweekvis enorm gegroeid. Bijna de helft van de geconsumeerde vis is tegenwoordig niet meer in het wilde gevangen. Dat gebeurt op verschillende manieren, van open kooien in fjorden voor de Noorse zalm tot de tienduizenden naast elkaar gebouwde vijvers voor Chinese garnalen.
"Bijna alle kweekvis komt tegenwoordig uit ontwikkelingslanden", aldus Luiten. "Het grootste aandeel levert China, daarna komen India, Vietnam en andere Aziatische landen. Heel veel kleine kwekers daar zorgen samen voor meer dan driekwart van de wereldwijde productiewaarde."
Vis is daarmee het belangrijkste exportproduct voor ontwikkelingslanden, nog voor koffie, soja en suiker. Garnalen vormen het belangrijkste product, met honderdduizenden kleine kwekers. Een andere bekende kweekvis die hier wordt geïmporteerd is de pangasiusfilet, vooral omdat hij zo goedkoop is. Bijna alle panga komt van Vietnamese kwekers.
Onmogelijk
"Echt duurzaam kweken, dat kan niet", zegt Floris Kuijt uit Katwijk, die al 45 jaar op zee heeft gevist. "Als je vis gaat kweken, heb je kleinere vis en kril nodig als voer. Daarvoor moet je de zee op en ga je dieper de voedselketen in. Dat is rampzalig voor het ecosysteem. We moeten leven van de rente, maar hiermee gaan we het kapitaal zelf aantasten. Een visser die ziet dat de vraag groot is, zal altijd proberen meer te vangen. Dat heb ik ook mijn hele leven gedaan. De enige oplossing is volgens mij dat vissers en overheden samen regels afspreken. In een keurmerk geloof ik niet."
Luiten is het niet met hem eens. "Het klopt dat je niet de oceanen moet leegroven om zo veel mogelijk te kunnen kweken. Maar er zijn heel veel kleine beestjes in de zee die lang niet allemaal worden gebruikt, door een verantwoorde kweek kunnen ze worden gebruikt om het voedselaanbod te vergroten. Vergeet niet dat het veel efficiënter is dan veeteelt, ls het gaat om het omzetten van voedingsstoffen. "Voor honderd kilo voer krijg je 65 kilo vis. Voor honderd kilo voer krijg je maar twintig kilo kip, of zelfs maar tien kilo varken."
Verder is het natuurlijk van belang dat het duurzaam gebeurt. Dat kan volgens Luiten juist met een keurmerk. "Alleen dan kan de vraag het aanbod sturen. Door zo'n keurmerk kunnen we de macht van supermarkten inzetten." Het grootste deel van de vis komt namelijk niet op ons bord via de vishandel, maar via de supermarkt. "Zij willen geen schandalen. Zij hebben heel veel te winnen bij transparante, duidelijke keurmerken. Zij waren de aanjagers van MSC, en dat gaat ook gebeuren bij ASC."
Ook voor producenten wordt duurzaamheid door keurmerken aantrekkelijk. "Het is commercieel interessant, een manier om klanten te binden en om een voorsprong te krijgen op andere bedrijven."
Belangen van grote bedrijven
Dit is precies de reden dat zeventig organisaties uit ontwikkelingslanden, gecoördineerd door het Mangrove Action Network, het ASC-keurmerk niet vertrouwen. Volgens hen dient het de belangen van de grote kweekbedrijven, lost de technische aanpak niet de sociale problemen rond de kweek op en worden bovendien de vertegenwoordigers van de lokale gemeenschappen uitgesloten van de rondetafelgesprekken. "Het proces legitimeert een schadelijke vorm van aquacultuur in de naam van goedkope garnalen en goedkope zalm", aldus een van de woordvoerders, Natasha Ahmed van Asia Solidarity Against Industrial Agriculture.
Ook wetenschappers zetten vraagtekens bij de effecten van keurmerken als ASC en MSC. "Een ecolabel blijkt als promotiemiddel vooral aantrekkelijk voor kapitaalkrachtige visserijbedrijven", schreef Lars Gulbrandsen, onderzoeker bij het Noorse Fridtjof Nansen Instituut, vorig jaar in een onderzoek over het MSC-keurmerk. Volgens hem kunnen de kleintjes helemaal niet mee.
Geldt datzelfde voor de aquacultuur? Zouden de schappen van de Europese kruidenier definitief onbereikbaar worden voor honderdduizenden kleine viskwekers die misschien niet eens weten wat ASC betekent? "Dat is een serieus risico", zegt Luiten, "want het is voor de kleintjes moeilijker dan voor de groten. Op dat vlak moet het keurmerk zijn waarde nog echt bewijzen."
Uiteindelijk zijn ook de kleine kwekers onontbeerlijk voor het succes van ASC. "De vraag kan niet alleen door de groten bediend worden, als het gaat om garnalen in elk geval. Daarom richten wij ons bewust op assistentie aan kleine bedrijven om duurzamer te worden. Ik ken ook een paar inkopers hier, die kleine leveranciers daar helpen. Als we daarin slagen, kan het ASC-keurmerk juist voor kleine bedrijven een marktkans worden."
Gerelateerde artikelen
- Circulaire zonnepanelen uit Nederland (De Groene Amsterdammer)
- Nederland volledig vegan: het kán (De Groene Amsterdammer)
- Hete hangijzers in het voedselsysteem (1) - knutselen aan planten (Foodlog, De Groene Amsterdammer)
- Hoe Hollandse zaadbedrijven de wereld veroverden (De Groene Amsterdammer)
- 'Ik ben keiblij dat ik dit mag doen' (De Groene Amsterdammer)
Gebruikte Tags: china, duurzaam, economie, voedsel