De Nieuwe Koers (september 2012)
De stamtafel: Moeten vrouwen de macht grijpen?
We zitten verstrikt in een paar ernstige crises en de hoofdschuldige daarvan is de man. Dat zeggen sommige deskundigen. Tijd om de scepter over te geven aan het andere geslacht?
- Lees ook: Lessen voor de landbouw uit de film Speed (overig)
De man heeft gemiddeld een grotere voorkeur voor risico’s, cijfertjes, kortetermijndenken en machogedrag dan de vrouw. Eigenschappen die ertoe leiden dat banken vooral letten op de bonussen, bedrijven op de dagkoersen en Kamerleden op het verkrijgen van zo veel mogelijk twittervolgers.
Het is daarom geen gekke vraag of we de komende vier jaar niet gewoon eens de macht moeten overlaten aan vrouwen. Een pyromaan laat je ook geen brand blussen. Wat zou er met het land gebeuren als we bij de verkiezingen alleen maar op vrouwelijke kandidaten zouden stemmen?
Mariënne Verhoef heeft wel verstand van mannen. Ze was directeur Personeel en Organisatie bij het ministerie van Landbouw, en een tijdje de baas van het ministerie van Financiën, als plaatsvervangend secretaris-generaal. Een mannelijker omgeving bestaat er niet. Nu zit ze als bestuurslid van Spirit, een jeugdzorginstelling in Amsterdam, vooral tussen vrouwelijke directeuren. “Mannelijke bestuurders nemen meer risico’s. Kijk naar Vestia: als er geen tegenwicht is, pakt dat verkeerd uit.”
In een café op de campus van de Vrije Universiteit zit ze tegenover Mariecke van den Berg, die eerder genderstudies en theologie studeerde en nu bezig is met een promotieonderzoek. Ook werkt ze voor het LKP, een platform voor kerkelijke homogroepen. Ze is niet iemand die wild wordt van de klassieke hokjes en vakjes. “Ik geloof niet zo dat ‘de’ mannen zo in elkaar zitten en dat ‘de’ vrouwen het anders gedaan zouden hebben. Vier jaar vrouwen aan de macht heeft dus weinig zin. Al zou het wel heel interessant zijn als experiment, maar dan moet het wel dertig, veertig jaar duren, zodat er echt een generatie kan opgroeien die de stereotiepe hokjes kan doorbreken.”
Toch zijn er echt verschillen in bestuursstijl, weet Mariënne. “Bij Financiën ging het echt heel erg over macht. Ik probeerde juist altijd de samenwerking te zoeken. Alles ging over het rationele, terwijl andere processen ook belangrijk zijn. Ook merkte ik dat het old boys network van grote invloed is. Oude vrienden die elkaar de hand boven het hoofd houden, daar kom je niet zomaar tussen.” Op een dag kwam er een nieuwe staatssecretaris en dat was een vrouw. “We gingen een keer tegelijk naar de wc en ik dacht meteen: ‘dit is voor het eerst!’ Mannen konden tijdens vergaderingen altijd samen naar de wc en kwamen dan terug met een oplossing. Het gebeurde nooit bewust, maar ik werd nooit een van hen.”
Zijn die verschillen vastomlijnd, of cultureel zo gegroeid? Mariecke denkt het laatste. “Als er bijvoorbeeld in de krant staat: ‘Uit onderzoek blijkt dat vrouwen beter kunnen inparkeren’, dan bevestigt dat vooral de aanname dat dit eigenlijk een mannending is. Die aannames zijn al gegroeid in onze jeugd. Op school word je geprezen als je een leuk jurkje aanhebt, niet als je er jongensachtig uitziet.”
Net als de manier waarop vaders praten over hun papadag, vindt Mariënne, die 45 uur per week werkt en zelf één dag per week bij haar twee kinderen is. “Die papadag wordt bijna verheerlijkt, vaders krijgen er echt waardering voor. Want eigenlijk, denkt men nog steeds, is het een vrouwentaak.”
Deze ‘sociale disciplinering’ kleurt ook de waarden die we belangrijk vinden, vindt Mariecke. “Kijk naar de eerste golf feministen die graag de topposities van mannen wilden hebben. Dat bevestigde vooral de aanname dat macht het hoogste is.” “Inderdaad", zegt Mariënne. "Als vrouwen nu aan de top komen, gaan ze vaak mannelijke eigenschappen overnemen, terwijl we juist die feminiene eigenschappen zo hard nodig hebben. Vrouwen nemen vaak minder risico, ook in het besturen van een organisatie. Dat zou de afgelopen jaren maatschappelijk wel beter zijn geweest, zien we nu. Kijk naar de onderwijsinstelling Amarantis: die is puur over de kop gegaan door mannelijke grootheidswaan.”
Niet dat Mariënne het aanbeveelt om alle mannelijke bestuurders nu direct aan de dijk te zetten. “Vrouwen zijn vaak te risicomijdend. En ze beoordelen elkaar veel meer, op uiterlijk bijvoorbeeld, en vergeten onderhuidse gevoelens niet. Het is natuurlijk een beetje generaliserend, maar mannen zijn wat dat betreft meestal makkelijker: ze knallen even en daarna is het over.”
“Wat zou er met Financiën gebeuren als de vrouwelijke top van Spirit het morgen zou overnemen?”, vraagt Mariecke zich af. Mariënne schiet in de lach. “Ik zie ze al zitten! Ze zouden helemaal niks hebben met het hele krachtenveld daar. Wat ze als eerste zouden veranderen, is alles afbreken wat afstand schept. Naar medewerkers toe, bijvoorbeeld, waar allerlei subtiele verschillen zijn ingebouwd, van extra klapdeuren tot dure kamers.”
Maar een ‘masculiene’ organisatievorm heeft ook voordelen, vindt Mariecke, die bij de Nationale Reserve zit. “Ik zie daar dat die militaire hiërarchie ook heel beschermend kan werken. Door vaste verhoudingen hoeven vrouwen die hogerop komen zich geen zorgen te maken om hun positie.”
“Zowel power als love is nodig in het bestuur”, gelooft Mariënne. “Zowel mensen die doordouwen als mensen die om zich heen kijken en verbindingen zoeken. Dat zou ook zo zijn als er alleen maar vrouwen aan de macht waren.” Want ja, straks heb je alleen vrouwen aan de macht en krijg je alsnog masculiene vrouwen aan de top en een glazen plafond voor de rest.
Daarom is de conclusie: beide stijlen van besturen zijn nodig. Als er een balans was, zou er vanzelf meer oog komen voor langetermijnzaken zoals duurzaamheid, denkt Mariënne. En voor diversiteit. “Want de belangrijkste vraag vind ik toch: hoe groot is de marge om te zijn wie we zouden kunnen zijn?”, zegt Mariecke. “Wanneer we allemaal tot ontplooiing kunnen komen, is dat mooier voor de maatschappij”, vindt ook Mariënne. “Dan komt het met die topposities ook wel goed. Die worden dan misschien wel veel minder belangrijk.”
Mariënne Verhoef
Bestuurslid van Spirit, een jeugdzorginstelling in Amsterdam. Eerder was ze directeur Personeel en Arbeid bij het ministerie van Landbouw en een tijdje plaatsvervangend secretaris-generaal van het ministerie van Financiën.
Mariecke van den Berg
Studeerde theologie en genderstudies en werkt momenteel aan een promotieonderzoek. Werkt voor het LKP, een platform voor kerkelijke homogroepen.
Gerelateerde artikelen
- Staan in de wereld van nu (overig)
- Carl Folke: ‘We krijgen een compleet andere planeet’ (De Groene Amsterdammer)
- Iedereen gehoorzaam (De Groene Amsterdammer)
- Paul Kingsnorth: ‘Het christendom was wel het laatste waar ik naar zocht’ (Trouw)
- Deze ex-activist vindt de milieubeweging te oppervlakkig (Trouw)
Gebruikte Tags: crisis