Inter Press Service (23 januari 2015)
“Grootste landroof van Afrika” is mislukt, voorlopig
Mozambique wilde miljoenen hectares land verkopen aan Braziliaanse en Japanse projectontwikkelaars, maar het verliep niet volgens plan. Vooral de aanwezigheid van een lokale bevolking bleek een lastige bijkomstigheid.
- Lees ook: Hightechfort Europa (De Groene Amsterdammer)
De savanne in het noorden van Mozambique is vruchtbaar. Een perfecte plek dus voor een exportzone, dachten de regeringen van Mozambique, Brazilië en Japan. Als we hier uitgestrekte sojaplantages laten aanleggen, zou dit gebied economisch nuttig kunnen worden, was de redenering, zoals eerder is gebeurd in de cerrado, de Braziliaanse savanne. Dat levert veevoer op voor de varkens in Japan, geld voor de Braziliaanse investeerders en economische ontwikkeling voor het achtergebleven platteland van Mozambique.
Althans, dat was het (geheime) plan, maar de boeren van Mozambique staken er een stokje voor.
Ordinaire landroof
ProSavana, zoals het project werd genoemd, hield investeerders een wortel voor van wel 350.000 vierkante kilometer in het noorden van het land, een gebied dat bekendstaat als de Nacala Corridor. Het plan werd in 2009 opgesteld, maar kwam pas in 2013 naar buiten. De bevolking, zo'n vier miljoen mensen, bleek niet geraadpleegd. Volgens de nationale boerenorganisatie UNAC was het geschreven door ontwikkelingsexperts die nauwe banden hadden met de agribusiness. Kortom, volgens hen was het een ordinaire landroof, maar wel de grootste van Afrika. De organisatie begon een grote campagne tegen het plan.
Timothy Wise, onderzoeker aan het Open Society Institute en aan de Tufts University in Boston, ging onlangs een kijkje nemen. Het plan was vooral interessant, vertelt hij, omdat het niet uit de koker kwam van zomaar een durfkapitalist, maar van professionals die de markt goed kenden en ervaring hadden met het ontginnen van een moeilijk gebied. En het was nog Zuid-Zuid-samenwerking ook. "Ik was benieuwd of Brazilië het anders zou doen dan anderen", schrijft hij op zijn weblog.
Teleurstellingen
De conclusie is ontnuchterend. "Iemand had moeten gaan kijken voordat ze de persberichten hadden uitgestuurd", aldus Wise. In tegenstelling tot de cerrado is de bodem namelijk niet arm. En dat betekent ook dat er, in tegenstelling tot de cerrado, heel veel mensen wonen. Toen de minister van Landbouw Jose Pacheco samen met de Braziliaanse opstellers van het plan de Braziliaanse agribedrijven ontving, kregen die investeerders drie teleurstellingen te verwerken. "Ze konden het land niet kopen maar leasen, het land dat ze konden leasen werd al bewerkt, en het was ver van de havens en andere infrastructuur af. De mega-sojaboeren hebben hun reusachtige maaidorsers gepakt en zijn teruggekeerd naar de cerrado, waar nog miljoenen hectare onontwikkeld land ligt."
De boerencampagne heeft een belangrijke rol gespeeld in de strijd tegen deze landroof, zegt Wise. "Ze hebben de lokale bewoners geïnformeerd over het geheime plan en over hun rechten. Mozambique heeft een goede Landwet. Daardoor konden de bewoners hun rechten opeisen, zoals het recht om te protesteren. Een van de manieren waarop het plan niet voldeed aan de verwachtingen van de investeerders is dat het land bezet was door boeren, én dat die niet bereid waren te vertrekken, én dat de regering ze niet met geweld kon of wilde onteigenen."
Investeerders moeten natuurlijk wel samen willen werken met boeren, en tevreden zijn met een land van maximaal 2000 hectare, vertelde een medewerker van ProSavana tegen Wise. Hij deed alsof het hele plan altijd al was bedoeld om de kleine boer te helpen. Een Japanse ontwikkelingsexpert die bij ProSavana werkt was eerlijker : het project was "verkeerd getimed" omdat de "aankondiging" (in werkelijkheid een lek) "toevallig samenviel" met internationale kritiek op landroof.
Mislukt
"Volgens een economische adviseur van de regering die ik sprak is het project gewoon mislukt", zegt Wise. "Maar hij verzekerde me wel dat de regering stevig blijft vasthouden aan grootschalige buitenlandse investeringen als middel tot landbouwontwikkeling. Hij heeft me een dik pak papier laten zien om te bewijzen dat het hem ernst was. Het was een projectvoorstel voor het Luriovallei Ontwikkelingsproject, een irrigatieprogramma voor een gebied van 200.000 hectare in de Nacala Corridor." Zijn de boeren nu wel geraadpleegd? Nee, zegt de UNAC, weer niet.
ProSavana is niet dood. De directie van ProSavana heeft aangekondigd snel met een nieuw masterplan te komen waarbij de bezwaren van maatschappelijke organisaties worden meegenomen. Wat in ieder geval niet dood is, zegt Wise, is de grootschalige verkoop van land. "Alleen wachten de investeerders nog even tot de regering meer kan laten zien dan alleen promotiemateriaal. Land, bijvoorbeeld. Dat blijkt uiteindelijk nogal belangrijk voor een succesvolle landroof. Ook al is dat land in de Nacala Corridor allesbehalve onbewoond."
Gerelateerde artikelen
- Nederland volledig vegan: het kán (De Groene Amsterdammer)
- Hete hangijzers in het voedselsysteem (1) - knutselen aan planten (Foodlog, De Groene Amsterdammer)
- Docu: Vlucht uit Noord-Korea (VPRO Gids)
- Wat vogels ons leren over landbouw (De Groene Amsterdammer)
- Poor People Don’t Need Help (overig, English)
Gebruikte Tags: afrika, armoede, globalisering, recht, voedsel