Inter Press Service (6 februari 2015)
Campagne tegen ISIS precies half jaar bezig
Dit weekend zijn de luchtaanvallen tegen ISIS precies een half jaar bezig. Ze zijn “vernietigend”, zegt de coalitie, maar of dat waar is, en ten koste van hoeveel burgers, weet niemand.
- Lees ook: Gewenst: beveiliger of Rambo? (Trouw)
In de avond van 7 augustus, zaterdag precies een half jaar geleden, kondigde president Obama live op tv het begin aan van de luchtcampagne in Irak tegen Islamitische Staat in Irak en Syrië (ISIS). De aanvallen vonden aanvankelijk alleen plaats in Irak, met steun van partners uit het Westen en uit de Arabische wereld. Een maand later werden de aanvallen uitgebreid tot Syrië. ISIS moest namelijk “verzwakt en uiteindelijk vernietigd worden”, zei Obama op 10 september.
Intussen is operatie Inherent Resolve (inherente vastberadenheid) ruim 16.000 vluchten en 3200 aanvallen verder. Maar is het gelukt om ISIS in te dammen? Ja, zeggen de coalitiepartners. Stuart Jones, de Amerikaanse ambassadeur in Irak, meldde onlangs dat er 6000 strijders zijn gedood, duizend voertuigen zijn vernietigd en het leiderschap van ISIS voor vijftig procent is gehalveerd. “De bombardementen hebben een vernietigend effect op ISIS”, aldus de ambassadeur.
Het probleem is alleen dat niemand deze claims kan bewijzen. Niemand heeft informatie van op de grond, niemand weet hoeveel burgerslachtoffers er bij de bombardementen vallen, en niemand weet hoeveel extra legitimiteit ze juist scheppen onder de soennitische bevolking, die in ISIS een bevrijder ziet van het onderdrukkende regime in Bagdad.
Indammen
Volgens Jan Jaap van Oosterzee, Midden-Oostendeskundige bij de vredesorganisatie PAX, is het effect van de bombardementen niet overal hetzelfde. “Het lijkt erop dat de bombardementen wel hebben bijgedragen aan het indammen van ISIS in Irak”, zegt hij voorzichtig. “Dat is in elk geval wel wat de Koerden zeggen. De belegering van de berg Sinjar, waar duizenden yezidi's naartoe waren gevlucht, werd al snel gebroken door Koerdische pershmergastrijders, met luchtsteun van de coalitie. Ook de opmars naar Erbil en de opmars naar Bagdad is tot staan gebracht, met steun van de coalitie.”
In Syrië zijn de gevolgen van de campagne ronduit rampzalig, aldus Van Oosterzee. “De aanvallen op ISIS en de extremistische beweging Jabhat al-Nusra hebben de beide groepen in elkaars armen gedreven.” Deze groepen bestreden elkaar eerder op leven en dood. De nationalistische oppositie is hierdoor diep in de verdrukking gekomen en is woedend op de Amerikaanse strategie. “Behalve Kobani, dat onlangs door Koerdische strijders werd terugveroverd, hebben de extremisten alleen maar terreinwinst geboekt.”
Maar ook in Irak is er nog een enorm gebied onbetwist in handen van ISIS, met daarin ook de belangrijke stad Mosul. Bovendien kan geen enkel bombardement de etnische zuivering nog ongedaan maken die in dit gebied is uitgevoerd. Christenen, yezidi's, Turkmenen en andere sjiïtische groepen zijn volledig uit de regio verdwenen en de kans is groot dat een groot deel van hen nooit meer terugkeert. Zelfs als ISIS gebied kwijtraakt, is het maar de vraag of Koerden en sjiïeten gemotiveerd zijn om minderheden werkelijk een plek te geven. Daarmee lijkt een einde te zijn gekomen aan vele eeuwen multicultureel samenleven in Irak.
Burgerslachtoffers
Het zorgelijke is dat over het effect van de bombardementen op burgers eigenlijk niets bekend is. Hoeveel slachtoffers er zijn gevallen is totaal onduidelijk. Het Pentagon beweert dat er 6000 strijders zijn gedood, waarvan 4800 in Irak. Of er burgerslachtoffers zijn gevallen, weet het niet te melden.
De Nederlandse commandant der Strijdkrachten Tom Middendorp meldde gisteren op een persbriefing dat de Nederlandse F16's, die driehonderd aanvallen hebben uitgevoerd, veel schade hebben toegebracht aan ISIS en geen burgers hebben gedood.
Maar of dat waar is, en zo niet, hoeveel burgers er werkelijk zijn gedood, weet niemand. De organisatie Iraq Body Count heeft in 2014 in Irak 118 gevallen gevonden van burgers die bij coalitiebombardementen omkwamen, plus 1748 bij bombardementen van het Irakese leger. Maar ook dat is slechts een schatting op basis van een beperkte hoeveelheid nieuwsberichten, en dat is nog uitgezonderd de burgerslachtoffers in Syrië.
“Het zal er vooral van afhangen of ook steden worden bestookt”, zegt Roos Boer van Pax. “Dat is een manier van oorlogvoeren waarbij doorgaans 90 procent burgerslachtoffers vallen, als dat tenminste gebeurt met zware artillerie en vliegtuigbommen, waar ook clustermunitie toe behoort. Maar of dit gebeurt, wordt niet gemeld.”
Dreigende wraakacties
Wat dat betreft baart vooral de ophanden zijnde aanval op Mosul Van Oosterzee grote zorgen. “Mosul is een grote stad, waar heel veel burgerslachtoffers kunnen gaan vallen, zeker als er clustermunitie gebruikt gaat worden. We roepen de westerse overheden nu al op om dat niet te doen. We verzoeken ze ook om precies te gaan monitoren wat de gevolgen van de bombardementen zullen zijn. Maar het probleem is dat de Irakese luchtmacht ook bombardeert, en die is daarbij veel minder terughoudend.”
De honderdduizenden mensen die nu nog in Mosul wonen zijn allemaal soennitische Arabieren, de rest is gevlucht. “Het risico van een enorme wraakactie tegen de soennitische bevolking is enorm. Is de woede van hun vijanden in de hand te houden?”
Het grote probleem in Irak is dat het geweld niet alleen van de zijde van ISIS komt, en dus ook niet verdwijnt met de dood van ISIS-strijders. “Er is een lange geschiedenis van vijandschap tussen verschillende etnische groepen. Jaren geleden al werden hele groepen verplaatst om Koerdische, christelijke en yezidische regio's te arabiseren. De huidige geweldsgolf is ingezet door de sjiïtische regering-Maliki, die de opstanden van de soennitische bevolking tijdens de Arabische lente keihard neersloeg, onder andere met vatenbommen. Er is een enorme hoeveelheid milities in Irak, die vaak tribaal georganiseerd zijn. Volgens een partnerorganisatie van ons zijn er drie miljoen Irakezen onder de wapens.” Sjiïtische milities plegen dezelfde gruweldaden als ISIS, maar dan tegen soennieten. “Maar daar heeft Bagdad hier geen enkel oog voor. Daar denken ze alleen maar aan de positie van de sjiïeten.”
Nieuwe strijders
De bommen lijken het enthousiasme van ISIS-aanhangers nog niet te hebben getemperd. Van enig verzet tegen ISIS in de veroverde gebieden is niets te zien, en in Syrië heeft de campagne de steun voor ISIS juist versterkt. ISIS moet het hebben van apocalyptische propaganda, dat juist gedijt bij meer geweld. Afgelopen zomer werd de strijdkracht van ISIS op zo'n 10.000 geschat. Intussen zijn er veel meer, volgens de CIA meer dan 30.000, volgens de Koerdische stafchef wel 200.000.
Van Oosterzee: “We zien in elk geval dat ISIS een soort keurmerk is geworden, zoals Al Qaeda. Sommige Libanese groepen noemen zich ook al zo, ook al staan ze niet onder het commando van het zelfbenoemde kalifaat.”
Het doel van de coalitie, vernietiging van ISIS, is in elk geval ver uit beeld. Zelfs nu de trainingsmissies gericht op Koerdische, Iraakse en Syrische strijders worden uitgebreid, is het moeilijk om de macht van ISIS werkelijk te breken. In Syrië komt dat doordat er niet echt een serieus alternatief is dat kan worden gesteund. In Irak omdat de beweging heel veel aanhang heeft onder de achtergestelde soennitische bevolking.
Zoals ook de Nederlandse regering in december erkende in een brief aan het parlement: “De strijd tegen ISIS zal uiteindelijk alleen duurzaam succesvol zijn indien gekozen wordt voor een strategie die zich ook richt op de structurele oplossing van de problemen. Politieke hervormingen zijn cruciaal om de ontevredenheid onder de Iraakse bevolking weg te nemen.” Discriminatie van soennieten, die vaak willekeurig mogen worden gearresteerd, moet serieus worden aangepakt. Het hoopvolle nieuws is, aldus de brief, dat de Iraakse regering dat nu wel inziet.
Gerelateerde artikelen
- Wij weigeren vijanden te zijn (Karavaan der Zotten)
- De leegte van geweld (Karavaan der Zotten)
- Als mannen huilen (Karavaan der Zotten)
- Poetin, Oekraïne, en de verleiding van het kwaad (Karavaan der Zotten)
- Een Mercedes op de oprijlaan (De Groene Amsterdammer)
Gebruikte Tags: geweld, islam, middenoosten